Dưới thời Satya Nadella, Microsoft có số lượng người đăng ký nhiều hơn Netflix, doanh thu từ điện toán đám mây cao hơn Google, và giá trị vốn hóa thị trường xấp xỉ một nghìn tỷ USD.
Những tin nhắn và tweet chúc mừng bắt đầu bay đến từ tháng 11 năm ngoái. Microsoft đã vượt mặt Apple, Amazon và Alphabet Inc. – công ty mẹ của Google – để trở thành công ty có giá trị nhất thế giới. Các nhân viên lâu năm, những người đã quen với suy nghĩ rằng những năm tháng huy hoàng của Microsoft dưới thời Bill Gates với biệt danh “Đế chế Ma quỷ” đã lùi xa, nay nhận được không ngớt những tin nhắn chúc mừng từ bạn bè và gia đình.
Tuy nhiên, không một lời nào về thành tựu này được thốt ra khi Giám đốc điều hành Satya Nadella triệu tập các nhân viên cấp cao cho buổi họp hàng tuần vào ngày thứ Sáu hôm đó. Trong một cuộc phỏng vấn tại trụ sở của tập đoàn Microsoft ở Redmond, Washington, Nadella tỏ ra khó chịu với những câu hỏi về sự lên ngôi của công ty.
Sự phục hồi của “Văn hóa Microsoft”
“Tôi sẽ thấy chán ghét nếu ai đó ăn mừng giá trị vốn hóa thị trường của chúng tôi,” ông chia sẻ với Bloomberg Businessweek. Ông khẳng định rằng giá trị vốn hóa thị trường của công ty – đã vượt mức một nghìn tỷ USD vào ngày 25/4, tăng hơn 230% tính từ khi ông nhậm chức vào tháng 2/2014 – là “không có ý nghĩa gì” và bất kỳ hoạt động ăn mừng nào dành cho một cột mốc dễ thay đổi như vậy đều sẽ đánh dấu “khởi đầu của cái kết.”
Việc sử dụng những hình ảnh tu từ nghiêm túc là một phần trong cách diễn đạt của ông. Nadella, một kỹ sư 51 tuổi có nhiều bằng cấp, lớn lên ở Hyderabad, Ấn Độ, nổi tiếng với khí chất như một thủ thư. “Tại Microsoft, chúng tôi đang có một tật rất xấu là không thể thúc đẩy bản thân, vì chúng tôi cảm thấy rất hài lòng với thành công mà mình đã đạt được,” ông nói. “Chúng tôi phải học cách để không nhìn vào quá khứ nữa.”
Ngay cả khi thành tựu đó không kéo dài, sư thay đổi mà Nadella mang lại trong 5 năm qua từ khi thay thế vị trí Giám đốc điều hành của Steve Ballmer vẫn thật sự là một kỳ tích lịch sử. Công ty từng bị tất cả mọi người cho là đang rơi vào vòng xoáy của sự lỗi thời khi bỏ lỡ gần như mọi xu hướng điện toán nổi bật của những năm 2000 – điện thoại di động, công cụ tìm kiếm, mạng xã hội – đồng thời để cho nguồn doanh thu chính của mình, hệ điều hành Windows được cài đặt sẵn trên các máy tính cá nhân, trở nên trì trệ.
Các nhà tiếp thị của Microsoft thích gắn sự tái xuất của công ty trong vai trò một ông lớn công nghệ với một sự phục hồi văn hóa, bao gồm cái mà Nadella gọi là “sự đồng cảm” doanh nghiệp và một sự thay đổi trong đội ngũ từ “tư duy cố định” sang “tư duy tăng trưởng.”
Hãng tin Bloomberg đã thực hiện cuộc phỏng vấn với hơn 40 người từng hoặc đang là cán bộ điều hành, thành viên hội đồng quản trị, khách hàng và đối thủ cạnh tranh của Microsoft rồi đưa ra nhận xét rằng, sự chuyển mình của công ty là một quá trình vất vả hơn tưởng tượng. Dưới thời Nadella, nguồn vốn cho Windows đã bị cắt giảm để dồn vào nhánh kinh doanh điện toán đám mây khổng lồ – với khoảng 34 tỷ USD doanh thu trong năm qua – đưa công ty vượt mặt Google và có nhiều tiến bộ trong các lĩnh vực quan trọng trước đối thủ đang ở thế thượng phong là Amazon Web Services.
“Tôi không biết bất kỳ công ty phần mềm nào khác trong lịch sử công nghệ từng rơi vào những thời kỳ khó khăn để rồi hồi phục mạnh mẽ như vậy,” Reed Hastings, giám đốc điều hành của Netflix Inc. chia sẻ.
Bộ sưu tập phần mềm năng suất Microsoft’s Office, trước đây là bộ công cụ được mua một lần bao gồm trợ lý ảo nổi tiếng là kẹp giấy Clippy, hiện là một dịch vụ trên nền tảng đám mây thu hút hơn 214 triệu người đăng ký sử dụng với mức phí khoảng 99 USD một năm, tức là nhiều hơn số người dùng đăng ký của cả Spotify và Amazon Prime cộng lại. Đồng thời, Azure, nền tảng đám mây của Microsoft cũng chiếm được cảm tình của những khách hàng lớn như ExxonMobil, Starbucks hay Walmart. Thung lũng Silicon cũng góp một chút công sức ở đây thông qua các thương vụ mua lại mạng xã hội chuyên môn LinkedIn và kho lưu trữ mã phần mềm GitHub.
“Tôi không biết bất kỳ công ty phần mềm nào khác trong lịch sử công nghệ từng rơi vào những thời kỳ khó khăn để rồi hồi phục mạnh mẽ như vậy,” Reed Hastings.
Các đồng nghiệp của Nadella nói rằng sự hồi sinh của Microsoft là ấn tượng đến sởn gai ốc. Khi được hỏi Microsoft đổi mới sẽ mang lại mối đe dọa gì cho vũ trụ công nghệ, một giám đốc điều hành giấu tên của một công ty phần mềm đối thủ đã ngân nga giai điệu Hành khúc Đế chế của Darth Vader trong loạt phim Star Wars. Hiểu theo cách khác: Đế chế đã phản công.
“Đám mây” thay vì “Cửa sổ”
Điều đó cũng có nghĩa là Microsoft đang bơm những cảm xúc như vậy vào các đối thủ của mình ngay cả khi có một Nadella với phong cách ôn hòa nắm quyền điều khiển. Nếu Ballmer mãi mãi được gắn liền với hình ảnh những chiếc áo sơ mi ướt đẫm mồ hôi và tác phong như một con khỉ – ông từng phóng mình vun vút trên sân khấu trong các buổi ra mắt sản phẩm, rống lên và vung vẩy tay chân – thì tính cách của Nadella được thể hiện thông qua những chiếc áo chui đầu có mũ giản dị mà ông yêu thích.
Khi hội đồng quản trị bổ nhiệm Nadella thay thế vị trí của Ballmer, Microsoft dường như đang sa vào vũng lầy bởi sự suy giảm của Windows, sản phẩm từng chiếm hơn 90% thị phần trong thời kỳ đỉnh cao. Windows vẫn là sản phẩm cực kỳ sinh lời – Microsoft đã đặt ra một mức phí bản quyền cho gần như mọi máy tính để bàn và máy tính xách tay được bán ra. Nhưng máy tính cá nhân đang ngày càng bị iPhone và các thiết bị Android thay thế (ngay cả hiện tại, Windows vẫn là nhánh kinh doanh thu về 20 tỷ USD một năm.)
Trước đây, tầm quan trọng của máy tính cá nhân đã khiến các cán bộ điều hành phải cạnh tranh gay gắt để nắm quyền kiểm soát các lĩnh vực liên quan đến Windows, và mọi phân nhánh hứa hẹn đều bị cuốn vào vòng xoáy Windows. Các sản phẩm mới không ngừng được gắn nhãn “Windows”, ví dụ như điện thoại Windows Phone. Ngay cả dịch vụ đám mây còn non trẻ của Microsoft lúc đó cũng được gọi là Windows Azure.
Nadella, người đã dành hơn nửa đời tại Microsoft, chủ yếu cho các sản phẩm không-phải-Windows, không tham gia vào “Trò chơi Vương quyền” (tên bộ phim truyền hình đình đám – Game of Thrones) để tìm người kế vị Ballmer. Ông được tuyển mộ từ Sun Microsystems Inc. vào năm 1992, một phần vì người quản lý nhóm của ông muốn một nhân viên “biết làm việc” và “không làm người khác bực mình,” theo lời Jeff Teper, phó chủ tịch phụ trách Office, người đã thuê Nadella. Những phẩm chất này rõ ràng là hiếm có ở Redmond. Nadella bắt đầu với công việc bán máy tính cá nhân cho các khách hàng doanh nghiệp. Sau đó, ông phụ trách giám sát kỹ thuật cho Bing, công cụ tìm kiếm của công ty, trước khi tiếp quản Azure.
Phong cách khiêm tốn, nếu không muốn nói là nhạt nhẽo của Nadella là thứ mà Microsoft, một bộ máy quan liêu bị què quặt bởi bản ngã và những cuộc đấu đá nội bộ đang cần. Các đồng nghiệp của Nadella thề rằng họ chưa bao giờ thấy ông buồn bực, lớn giọng với người khác, hay gửi một email với lời lẽ tức giận. Shelley Bransten, một phó chủ tịch tập đoàn của Microsoft cho rằng điểm khiến Nadella trở nên độc đáo chính là việc ông “không vênh váo”. Một giám đốc điều hành thậm chí còn khẳng định (mặc dù không hoàn toàn đáng tin) rằng ông chưa bao giờ nghe Nadella nói “không”.
“Đột nhiên, mọi lời mà Satya nói ra là “đám mây, đám mây, đám mây!”
Khi Ballmer sắp nghỉ hưu, ông cảm thấy hứng thú với Nadella đến nỗi đã đề nghị Hastings, khi đó là một thành viên hội đồng quản trị của Microsoft, chỉ dạy cho nhà quản lý trẻ tuổi hơn. Hastings nhớ lại lần Nadella đến trụ sở của Netflix để dự thính các buổi đánh giá của ban điều hành. “Ballmer chưa từng cho tôi dẫn ai khác đến đó,” ông nói. “Ông ấy chắc chắn đã nhìn ra Satya là sự kết hợp hoàn hảo giữa sự nhạy bén về kỹ thuật và sức mạnh cá tính, mặc dù Satya quản lý theo một cách khác với Steve.”
Kế hoạch của Nadella là định hướng lai Microsoft xung quanh Azure, một nhánh kinh doanh còn non trẻ đã được ông dồn sức từ năm 2011, với tiềm năng biến công ty từ một nhà cung cấp những phần mềm đóng hôp (mà nhiều người dùng có thể vi phạm bản quyền một cách dễ dàng) thành một ông lớn về điện toán toàn cầu, cung cấp cho các doanh nghiệp khác các dịch vụ cho thuê sức mạnh xử lý và lưu trữ trực tuyến. Trong số trên dưới 100 ứng viên cho vị trí giám đốc điều hành, Nadella đã gây ấn tượng nhất cho Chủ tịch khi đó là Bill Gates cùng toàn thể hội đồng quản trị với những kỹ năng chiến lược và kỹ thuật của mình.
Microsoft lúc đó đã tụt hậu ít nhất 4 năm so với Amazon.com Inc. trong lĩnh vực điện toán đám mây – ngành kinh doanh đã mang về cho Amazon doanh thu 4,6 tỷ USD. Nadella hiểu rằng bất kỳ sự thay đổi hệ trọng nào về mục tiêu tập trung cũng có nghĩa là cầm gậy cricket vụt một nhát vào bộ phận Windows (Nadella là một người hâm mộ môn cricket – gần bàn làm việc của ông có treo một cây gậy đánh bóng có chữ ký của huyền thoại Sachin Tendulkar).
Tuy nhiên, việc thu thập các nguồn lực từ các bộ phận khác của Microsoft cũng “giống như cầm kẹp rút móng tay vậy”, theo lời Scott Guthrie, một phó chủ tịch điều hành đã tiếp quản đơn vị điện toán đám mây khi Nadella trở thành giám đốc điều hành.
Ông nhớ lại một cuộc họp, ở đó bộ phận điện toán đám mây đồng ý với chiến lược của Nadella, nhưng rồi nhận ra rằng tới 90% nhân lực của bộ phận đều đang tập trung vào những nhánh kinh doanh lấy trọng tâm là Windows. “Tình thế tiến thoái lưỡng nan kinh điển của các nhà sáng tạo,” Guthrie nhận định. “Tôi từng có những nhà lãnh đạo cấp dưới từng quản lý những báo cáo lãi-lỗ hàng tỷ USD, và thật khó khi nói với họ rằng “Bây giờ anh sẽ phải xoay sở với một báo cáo lãi-lỗ có 4 triệu USD thôi.”
Theo một cựu giám đốc điều hành, Nadella, bối rối và vò đầu bứt tai trước hệ thống thứ bậc giữa điện toán đám mây và Windows, đã trách mắng một nhóm các nhà điều hành trong những ngày đầu nắm quyền. Ở Microsoft của ông, chỉ có những “người sửa lỗi”, không có “kẻ phàn nàn”. Nếu mọi người không tin vào tầm nhìn của ông, ông sẽ nói với họ rằng, “Đừng ở lại nữa. Đến lúc phải đi rồi.” Trong thời gian này, ông đã chứng tỏ khả năng tạo ra những sự thay đổi mạnh mẽ chỉ với một chút kịch tính, một sự khác biệt so với những cơn giận dữ khét tiếng của Bill Gates trong những năm 1990, hay những trò tự vỗ ngực của Ballmer hồi cuối những năm 2000.
Nadella đã xóa sổ 7,6 tỷ USD từ thương vụ mua lại Nokia Corp. của Ballmer, cắt giảm 7.800 việc làm trong năm 2015 – một dấu hiệu rõ ràng rằng ông đã từ bỏ tham vọng đối đầu trực diện với Google và Apple Inc. trong mảng điện thoại di động. Sản phẩm đầu tiên được ông cho ra mắt là một phiên bản Office được tối ưu hóa cho hệ điều hành di động iOS của Apple. Microsoft đã phản đối bước đi đó trong suốt nhiều năm vì lo ngại rằng việc phần mềm đầy năng suất của họ chạy trên iPhone và iPad sẽ đẩy nhanh tốc độ giảm doanh số bán máy tính cá nhân chạy hệ điều hành Windows.
Một giám đốc điều hành lâu năm vừa ra đi đã mô tả cách tiếp cận của Nadella là có “sắc thái của sự tinh tế.” Ông không bao giờ thẳng thừng loại bỏ một bộ phận hay sa thải một nhà lãnh đạo phụ trách sản phẩm, nhưng những ý định cơ bản của ông thì luôn rõ ràng. Email đầu tiên mà ông gửi cho các nhân viên chỉ có khoảng hơn 1.000 từ – và không nhắc một lời tới Windows. Sau đó, ông đã đổi tên sản phẩm điện toán đám mây thành Microsoft Azure.
“Satya không nói chơi bao giờ – ông ấy đã bắt đầu bỏ từ “Windows” khỏi những câu nói của mình,” vị giám đốc này nói. “Đột nhiên, mọi lời mà Satya nói ra là “đám mây, đám mây, đám mây!” Ông cũng bắt đầu thúc đẩy những từ khóa mới khi nói về các sản phẩm cũ hơn, ví dụ như sử dụng cụm từ “trí tuệ nhân tạo” khi thảo luận về Microsoft Office, “ngay cả khi chẳng có chút trí tuệ nhân tạo nào ở Office ngoài – gì nhỉ? Kiểm tra chính tả?”
Ở Microsoft của ông, chỉ có những “người sửa lỗi”, không có “kẻ phàn nàn”. Nếu mọi người không tin vào tầm nhìn của ông, ông sẽ nói với họ rằng, “Đừng ở lại nữa. Đến lúc phải đi rồi.”
Nỗ lực thúc đẩy điện toán đám mây đã bắt đầu vào đà, giúp trẻ hóa hình ảnh của Microsoft và nâng cao tinh thần của nhân viên. Guthrie nhớ lại có một tháng ông rất hạnh phúc khi doanh thu điện toán đám mây tăng 40.000 USD trên báo cáo lãi-lỗ. “Chúng tôi gào lên, ‘Ôi, tuyệt vời!’” ông khúc khích cười. “Rồi chúng tôi nhận ra, ‘Nhưng mà, vẫn còn mục tiêu hàng tỷ USD nữa phải đạt tới.’”
Về mặt khái niệm, điện toán đám mây thường được xem như một sự trao đổi các bit dữ liệu theo phương thức kỹ thuật số, nhưng thực ra tất cả chỉ xoay quanh cơ sở hạ tầng vật lý – những trung tâm dữ liệu có kích thước to bằng nhà để máy bay và những đường dây cáp xuyên đại dương dùng để trao đổi hàng petabyte thông tin. Amazon, Microsoft và các công ty điện toán đám mây lớn giúp các công ty khác đáp ứng những yêu cầu đa dạng về điện toán bằng cách cho họ thuê những cơ sở hạ tầng tốn kém này, nghĩa là Netflix có thể trực tiếp phát phim đến điện thoại của bạn, hoặc Citibank có thể xử lý hàng tỷ giao dịch trực tuyến một cách trơn tru mà không cần đến những dự án xây dựng lớn.
Đến năm 2016, hội đồng quản trị của Microsoft vẫn đang lo lắng rằng công ty chưa đủ nhanh để bắt kịp Amazon – đối thủ đang thu về 12 tỷ USD doanh thu từ dịch vụ điện toán đám mây. Mối lo ngại của họ là ngành kinh doanh phần mềm cho doanh nghiệp có thể sụp đổ nhanh hơn tốc độ gia tăng doanh thu của các sản phẩm điện toán đám mây mới.
Quyết định gây sốc
Để tái tập trung toàn bộ vào điện toán đám mây, Nadella đã khởi xướng một loạt các cuộc cải tổ lớn, đỉnh điểm là sự kiện gây sốc (với những nhân viên lâu năm của Microsoft) vào năm ngoái: xóa sổ toàn bộ bộ phận Windows – bộ phận này được chia thành nhóm phụ trách Azure và nhóm phụ trách Office.
Tại thời điểm đó, cuộc chiến điện toán đám mây với Amazon đã leo thang: Với mỗi cải tiến cơ sở hạ tầng đám mây và mỗi sản phẩm cơ sở dữ liệu mà Amazon tung ra, Nadella sẽ tìm cách bắt kịp với những tiến bộ đó bằng việc bơm hàng tỷ USD cho việc mua các trung tâm dữ liệu và các công ty khởi nghiệp.
Microsoft không chỉ tụt hậu so với Amazon về kỹ thuật điện toán đám mây mà còn cả về mặt doanh số. Nadella đã giao cho Judson Althoff, một giám đốc bán hàng kiêm cựu kỹ sư, nhiệm vụ chấm dứt cách tiếp cận theo kiểu bán giấy phép sử dụng dựa trên số lượng các nhân viên sử dụng các phần mềm và dịch vụ tương ứng. Việc lập bảng tính toán phí bản quyền rất phức tạp và có xu hướng làm cho khách hàng cảm thấy những đại diện bán hàng giống như những kiểm toán viên của Sở Thuế Vụ. Althoff đã bổ sung thêm 3.000 kỹ sư vào bộ phận bán hàng, ở đó họ được kỳ vọng sẽ viết mã mẫu trong các cuộc họp với các khách hàng tiềm năng. Việc làm mờ đi ranh giới giữa kỹ thuật và bán hàng đã được thiết kế để cải thiện tốc độ phát triển của Microsoft cũng như cho các nhóm phụ trách sản phẩm tiếp xúc với những thứ mà khách hàng không thích. Khi Corey Sanders, một cựu cán bộ kỹ thuật tham gia vào bộ phận này, Nadella đã nói đùa với anh rằng, “Anh đã làm hỏng [Azure] suốt 10 năm nay rồi, bây giờ anh phải tìm ra cách bán nó đi.”
Microsoft sẽ không tiết lộ doanh thu của Azure hay cho biết nó có sinh lời hay không – con số 34 tỷ USD bao gồm cả doanh thu từ Office – nhưng các nhà phân tích cho rằng vị thế cạnh tranh của nó đang ngày một cải thiện. Theo nhà nghiên cứu Canalys, thị phần điện toán đám mây của Microsoft đã tăng từ 14% hồi cuối năm 2017 lên 17% vào cuối năm 2018, trong khi Amazon vẫn duy trì ở mức 32% trong cùng kỳ. Một người phát ngôn của Amazon cho biết công ty của mình vẫn đang là nhà cung cấp dịch vụ điện toán đám mây phổ biến nhất. Một cựu giám đốc điều hành xin được giấu tên của bộ phận điện toán đám mây của Amazon thì nhận xét một cách sâu cay hơn: “Hãy dành thêm chút tôn kính cho người lãnh đạo. Microsoft đã đi một chặng đường dài, để rồi nhận ra rằng họ là đội Twins còn chúng tôi vẫn là đội Yankees”(Twins và Yankees là hai đội bóng chày nổi tiếng nhiều duyên nợ ở Mỹ, và trong các cuộc đối đầu, Yankees thường xuyên giành chiến thắng).
Chiến thuật giành bóng đầy căng thẳng này đã được thể hiện rõ tại một buổi thuyết trình bán sản phẩm của Azure ở Redmond, ở đó khoảng 20 nhân viên của Microsoft và các cán bộ điều hành cấp cao từ WPP Plc, một tập đoàn quảng cáo lớn, cùng tụ họp lại cho một buổi họp “mang tính hình dung”. Nadella xuất hiện với một nụ cười như ban phúc, rồi nhanh chóng bước vòng qua chiếc bàn của phòng hội nghị để đến chào giám đốc điều hành Mark Read của WPP.
Sau phần giới thiệu, ông Read đã đưa ra một tổng quan về những thách thức trong kinh doanh của WPP. Nadella ngồi đối diện với ông, tay khuấy một tách trà và gật đầu một cách điệu bộ. 13 phút sau đó, ông đứng lên và mô tả một quan hệ đối tác về điện toán đám mây. “Chúng tôi không muốn các vị nghĩ về nó đơn giản như việc xây dựng một ứng dụng trên nền tảng của chúng tôi,” Nadella nói. “Chúng tôi muốn tạo điều kiện cho các vị xây dựng nền tảng của riêng mình.”
Nadella đã không thừa nhận, nhưng ai cũng hiểu là ông đang đá xoáy Amazon. Công ty của Jeff Bezos đang bành trướng và là một mối đe dọa tiềm tàng cho các khách hàng của dịch vụ điện toán đám mây, ví du như những nhà bán lẻ và các công ty giải trí lớn, ngay cả khi Amazon tìm cách lưu trữ dữ liệu của họ trong các máy chủ của mình. “Microsoft làm điều đó theo một cách trang nhã hơn, nhưng không khiến cho bạn có ấn tượng nhầm lẫn rằng Bezos có thể đang lẩn khuất trong sân sau nhà bạn, đang dạy cho máy học các dữ liệu của bạn và nhắm mục tiêu vào khách hàng của bạn,” một cựu phó chủ tịch phụ trách kinh doanh điện tử đã ký một thỏa thuận đối tác điện toán đám mây lớn với Nadella chia sẻ. “Dưới thời Ballmer, chỉ có sự khoe khoang khoác lác ầm ĩ. Nhưng Satya thực sự rất giỏi trong việc chỉ ra rằng, ‘Bạn có muốn đối tác công nghệ của mình trở thành đối thủ cạnh tranh hay không?’”
Từ tháng 7 năm ngoái, Microsoft đã ký được hợp đồng với 5 nhà bán lẻ lớn: Albertsons, Gap, Kroger, Walgreens, và Walmart. “Bạn thực sự không thể nói được là ai làm việc cho ai,” theo Rodney McMullen, giám đốc điều hành của Kroger Co., công ty đang nhờ vào sự giúp sức của Microsoft để xây dựng các cửa hàng ý tưởng với các kệ trưng bày kỹ thuật số và các chương trình khuyến mãi do AI điều khiển, tương tự như các cửa hàng Amazon Go của Amazon. Các kỹ sư của Microsoft được cắm chốt tại các văn phòng của Kroger.
Chiến lược của Nadella đã dẫn tới việc Microsoft giao lại những cơ hội đầy quyến rũ cho những đối thủ công nghệ khác. Ví dụ, Amazon và Google đang theo đuổi phần cứng của xe tự hành, nhưng Microsoft lại không chọn ngành kinh doanh đó mà tập trung vào AI và các công cụ phân tích cần thiết để bán công nghệ xe tự lái cho các hãng ô tô như BMW, Nissan và Volkswagen. Chẳng hạn, BMW AG đang sử dụng công nghệ của Microsoft để phát triển một trợ lý bằng giọng nói trên xe có thể hồi đáp lại câu gọi “Này, BMW” thay vì “Này, Alexa” của Amazon. “Chúng tôi không thúc đẩy thương hiệu Microsoft với xe hơi,” Sanjay Ravi, tổng giám đốc mảng ô tô của Microsoft chia sẻ. “Chúng tôi sẽ cung cấp cho bạn bộ não và tất cả những yếu tố cần thiết để bạn xây dựng [thương hiệu của riêng mình].”
Công ty đang đặc biệt thành công trong các ngành công nghiệp rời xa phần mềm. Azure đang điều hành các hoạt động bảo đảm an toàn cho Chevron Corp., phần tích hàng trăm terabyte dữ liệu từ 2,700 giếng dầu, trong khi tai nghe thực tế ảo tăng cường HoloLens của Microsoft cho phép các kỹ sư tại các văn phòng của Chevron ở Houston sửa chữa các thiết bị đặt tại Bồn địa Permian. Dữ liệu thu thập được sử dụng để tối ưu hóa hiệu quả khoan dầu, nhưng mục đích cuối cùng là để ngăn chặn bất kỳ thảm họa nào ở quy mô như vụ tràn dầu Deepwater Horizon. “[Một Phó Chủ tịch của Microsoft] từng nói: ‘Tôi hiểu vấn đề của các vị, và tôi sẽ lập một nhóm để giải quyết vấn đề đó. Và đó chính xác là những gì đã xảy ra,” Sebastian Gass, tổng giám đốc công nghệ của Chevron chia sẻ.
Microsoft theo dõi sức khỏe của cơ sở hạ tầng của chính mình tại Redmond, từ Trung tâm Hợp tác Điện toán đám mây Azure rộng lớn, gợi nhớ đến một căn cứ của Bộ Chỉ huy Phòng không, với những màn hình treo đầy các bức tường để theo dõi những mối đe dọa tấn công mạng. Tại đây, các đội nhóm theo dõi những hệ thống quan trọng mà Azure đang hỗ trợ – các bệnh viện, máy bay và các cuộc bầu cử. Một trục trặc lúc này có tiềm năng làm tê liệt toàn bộ ứng dụng thương mại điện tử của một nhà bán lẻ vào những thời điểm ví dụ như Ngày thứ Sáu đen tối. “Hơi căng thẳng một chút,” Guthrie chia sẻ. “Lễ Tạ ơn từng là một ngày lễ mà tôi rất thích.” Bây giờ công việc của ông là phải cập nhật trạng thái mạng lưới của Microsoft trong cả ngày hôm đó.
Bất chấp những thành công của Microsoft, các nhà phê bình đôi khi ám chỉ có điều gì đó trống rỗng trong thời kỳ phục hưng của Nadella. Danh mục đầu tư của công ty bao gồm các sản phẩm và dịch vụ khác biệt như GitHub, LinkedIn và Xbox ít có liên quan đến nhau. Ván cược lớn vào HoloLens vẫn còn rất nhiều năm nữa mới chứng minh được giá trị tài chính, nếu có. Và các doanh nghiệp di sản đôi khi vẫn cảm thấy những sản phẩm của Microsoft cũ không hoạt động tốt như chúng có thể nếu rời xa hệ điều hành Windows.
Lời phê bình khái quát nhất cũng là câu nói đã tồn tại kể từ sự kiện vỡ bong bóng dot-com: Microsoft phải lấy lại sự hăng hái của mình. Vanity Fair, tại một trong vô số cuộc triển lãm trong thập kỷ về sự sa sút của công ty, đã khẳng định rằng buổi ra mắt Windows 95, với Gates và Ballmer nhún nhảy trên sân khấu theo giai điệu bài hát Start Me Up của Rolling Stones, là khoảnh khắc mà Microsoft “đạt tới đỉnh cao của sự tuyệt vời.” Gần đây, với việc công ty vượt mốc 1 nghìn tỷ USD giá trị, nhiều người đã phủ nhận nhận định này và cho rằng Redmond cuối cùng cũng đã lấy lại được sự tinh tế trước đây của mình. “Có một sự tự tin tại Microsoft sinh ra từ sự đổi mới của công ty,” giám đốc Read của WPP chia sẻ. “Microsoft lại một lần nữa trở nên tuyệt vời.”
Phân tích này có một lỗ hổng: Microsoft chưa bao giờ tuyệt vời. Nếu có điều gì mà Nadella đã lấy lại được tại Microsoft, thì đó là sự náo động của những kẻ say mê máy tính chưa được tái thiết lại từ sau thời Gates.
Đây là một sự thay đổi quan trọng. Gần như suốt thời đại của Ballmer, Microsoft theo đuổi việc xây dựng một hình ảnh quyến rũ và giống Apple, và gần như luôn thất bại. Mỗi chiếc iPod ra đời có một chiếc Zune đuổi theo; mỗi chiếc iPad có một máy tính bảng Surface; mỗi thiết bị iOS có một điện thoại Windows Phone. Công ty đã cố gắng trở thành mọi thứ cho tất cả mọi người. Tận trong thâm tâm, Nadella muốn Microsoft nhớ lại con người thật của nó dưới thời đại vinh quang của Gates. Đi kèm với điều đó là một tin xấu: Khách hàng nói rằng các dịch vụ điện toán đám mây của Microsoft vẫn cho cảm giác rời rạc theo cách riêng chỉ Microsoft mới có, và các nhân viên hiện tại cũng như trước đây nói rằng mặc dù văn hóa công ty đã được cải thiện, Microsoft vẫn đang phải vật lộn với cuộc đấu đá chính trị và hành vi xấu xí của nhân viên như cũ.
Chỉ trong tháng trước, những email nội bộ của công ty đã được hàng chục nhân viên nữ của Microsoft tung ra. Những người này kể về nhiều năm bị quấy rối tình dục và phân biệt đối xử bởi các lãnh đạo cấp cao của công ty (Nadella đã vạch ra các bước để cải tổ các thông lệ quản lý nhân sự của Microsoft cũng như cách điều tra các cáo buộc quấy rối.)
“Chúng tôi đã học được từ những thói quen trước đây của mình, và chúng tôi cảm thấy rằng, được rồi, bạn không thể là một công ty như thế này và rồi đột ngột quay ra làm một thứ khác chỉ vì mình đang cực kỳ thành công…”
Tuy nhiên, cách tiếp cận của Nadella cũng đã khôi phục những thế mạnh kinh điển của Microsoft: sức mạnh kỹ thuật, hệ thống cơ sở hạ tầng, và tham vọng “Đế chế phản công”. Lắng nghe các giám đốc điều hành của Microsoft tự hào nói về tương lai của họ hôm nay, và thật khó mà tỉnh táo giữa những cuộc nói chuyện về các sản phẩm điện toán đám mây như Azure Database cho PostgreSQL, Power BI, và Dynamics 365. Chúng là một phần của một nhánh kinh doanh sinh lời và buồn chán – nhưng với Microsoft, “sinh lời và buồn chán” chỉ là một cách nói dài hơn của “sinh lời.”
Vào một buổi chiều đẹp trời mới đây ở Redmond, khuôn viên đầy những dự án tái thiết được rào chắn cẩn thận. Tại The Den, một phòng điều hành được sửa sang lại với thẩm mỹ tân West Elm của Microsoft, Nadella đang giải thích sự tập trung của ông không còn ở thời kỳ Zune của Microsoft nữa. Thay vào đó, ông nói rằng mình sẽ tập trung vào điều mà công ty đang có triển vọng làm tốt hơn, đó là “trở nên siêu kỷ luật.”
Microsoft đã sống sót qua tình thế tiến thoái lưỡng nan của nhà sáng tạo, nhưng đến lúc này, nó vẫn chưa thoát khỏi cuộc khủng hoảng bản sắc. “Nếu bạn cứ liên tục thay đổi con người của mình, sẽ chẳng có cơ hội nào cả,” Nadella nghiêng người về phía trước trên chiếc ghế dài của mình. “Chúng tôi đã học được từ những thói quen trước đây của mình, và chúng tôi cảm thấy rằng, được rồi, bạn không thể là một công ty như thế này và rồi đột ngột quay ra làm một thứ khác chỉ vì mình đang cực kỳ thành công. “Cách đó đơn giản là không có hiệu quả.”
