Việt Nam đã hoàn thành xuất sắc vai trò Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2020-2021, đạt được toàn bộ các mục tiêu, phương châm đề ra từ đầu nhiệm kỳ trong bối cảnh tình hình chính trị-an ninh, kinh tế-xã hội quốc tế trong hai năm qua diễn biến nhanh chóng, phức tạp và khó lường với những thách thức “chưa từng có tiền lệ,” nhất là ảnh hưởng sâu rộng của đại dịch COVID-19 từ đầu năm 2020; cạnh tranh chiến lược nước lớn ngày càng gay gắt; căng thẳng kéo dài và gia tăng ở nhiều điểm nóng tại khu vực Trung Đông-Bắc Phi, Đông Phi, châu Á, châu Âu, Mỹ Latinh… Cùng với đó là hệ lụy đa chiều của các thách thức an ninh phi truyền thống như: biến đổi khí hậu, an ninh lương thực, an ninh nguồn nước, khủng bố, tội phạm xuyên quốc gia…

Trong thời gian này, Hội đồng Bảo an đã xử lý khối lượng công việc lớn, đa dạng với khoảng 840 cuộc họp cấp Đại sứ, thông qua hơn 240 văn kiện trên 60 đề mục khác nhau của chương trình nghị sự.

Việt Nam đã tham gia thực chất, thiết thực vào công việc chung của Hội đồng Bảo an, được Liên hợp quốc, các nước và dư luận quốc tế, trong nước đánh giá cao; đóng góp trách nhiệm vào quá trình bàn thảo, tìm kiếm giải pháp nhằm ngăn ngừa và khắc phục hậu quả xung đột, duy trì hòa bình, an ninh quốc tế trên cơ sở đề cao Hiến chương Liên hợp quốc và luật pháp quốc tế, cách tiếp cận toàn diện, nhân văn về con người, để lại nhiều dấu ấn về bản sắc và nghệ thuật ngoại giao đa phương Việt Nam.

Đóng góp thực chất, thiết thực vào công việc chung

Trên cương vị ủy viên không thường trực, Việt Nam đã tham gia bàn thảo, tìm giải pháp cho tất cả các vấn đề trong chương trình nghị sự Hội đồng Bảo an ở tất cả các khu vực, trong đó có các cuộc xung đột ở châu Phi, khủng hoảng nhân đạo ở Trung Đông, cũng như các chủ đề quan trọng như chống phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt, bảo vệ thường dân trong xung đột vũ trang, an ninh biển, biến đổi khí hậu, ứng phó với đại dịch COVID-19…; thúc đẩy đồng thuận chung, thúc đẩy hợp tác, đối thoại, giảm căng thẳng, đối đầu; tìm giải pháp công bằng, hợp lý cho các vấn đề đe dọa hòa bình, an ninh khu vực và quốc tế; giữ vững nguyên tắc linh hoạt, khéo léo trong ứng xử với các nước, các bên.

Hai lần đảm nhận trọng trách Chủ tịch Hội đồng Bảo an tháng 1/2020 và 4/2021, Việt Nam đã điều hành hoạt động của Hội đồng Bảo an và xử lý các vấn đề phát sinh một cách thỏa đáng, hiệu quả, góp phần thúc đẩy công việc chung một cách suôn sẻ. Trong tháng chủ tịch đầu tiên, Việt Nam đã chủ trì thành công nhiều công việc định kỳ và đột xuất của Hội đồng Bảo an.

Hai lần đảm nhận trọng trách Chủ tịch Hội đồng Bảo an tháng 1/2020 và 4/2021, Việt Nam đã điều hành hoạt động của Hội đồng Bảo an và xử lý các vấn đề phát sinh một cách thỏa đáng, hiệu quả, góp phần thúc đẩy công việc chung một cách suôn sẻ.

Có thể kể tới hai điểm nhấn nổi bật là phiên thảo luận mở của Hội đồng Bảo an với chủ đề “Thúc đẩy tuân thủ Hiến chương Liên hợp quốc trong duy trì và an ninh quốc tế,” trong đó Hội đồng Bảo an lần đầu tiên thông qua một Tuyên bố Chủ tịch riêng về tuân thủ Hiến chương Liên hợp quốc. Sự kiện thứ hai là phiên họp về hợp tác giữa Liên hợp quốc và Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN). Đây là lần đầu tiên chủ đề này được thảo luận tại Hội đồng Bảo an, do Việt Nam trên cương vị Chủ tịch ASEAN năm 2020 thúc đẩy.

Đánh giá về tháng Chủ tịch Hội đồng Bảo an đầu tiên của Việt Nam, đại diện các nước cho rằng việc đảm nhiệm vị trí chủ tịch ngay trong tháng đầu tiên trở thành ủy viên Hội đồng Bảo an là thách thức rất lớn và Việt Nam đã hoàn thành tốt nhiệm vụ này. Nhiều ý kiến nhận định Việt Nam đã xây dựng chương trình nghị sự hợp lý, xử lý linh hoạt các vấn đề phức tạp nảy sinh… Đại sứ, Trưởng phái đoàn thường trực Indonesia tại Liên hợp quốc Dian Triansyah Djani nhận xét: “Việt Nam đã đảm trách vị trí chủ tịch một cách rất hiệu quả và hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ của mình.”

Trong tháng chủ tịch thứ hai, Việt Nam đã đề xuất, chủ trì và hoàn tất với ba phiên họp điểm nhấn cấp cao về “Tăng cường hợp tác giữa Liên hợp quốc và các tổ chức khu vực trong thúc đẩy xây dựng lòng tin và đối thoại trong ngăn ngừa, giải quyết xung đột,” “Khắc phục hậu quả bom mìn và duy trì hòa bình bền vững: Tăng cường gắn kết để hành động hiệu quả hơn” và “Bảo vệ cơ sở hạ tầng thiết yếu đối với sự sống của người dân trong xung đột vũ trang,” được cộng đồng quốc tế đánh giá cao và các nước ủy viên Hội đồng Bảo an nhất trí bỏ phiếu ủng hộ để ra được hai Tuyên bố Chủ tịch và một nghị quyết.

Phó Tổng Thư ký phụ trách các vấn đề nhân đạo Mark Lowcock bày tỏ ủng hộ mạnh mẽ Việt Nam đưa các chủ đề này ra thảo luận. Bộ trưởng Ngoại giao Mozambique Verónica Nataniel cho rằng Việt Nam đã đóng góp một cách tích cực và hiệu quả cho hoạt động của Hội đồng Bảo an, trong đó bao gồm những sáng kiến thiết thực đối với hòa bình và an ninh tại châu Phi.

Trách nhiệm và cân bằng

Việt Nam đã đóng góp thực chất vào công việc của Hội đồng Bảo an, xử lý khéo léo, thỏa đáng nhiều vấn đề hoà bình, an ninh quốc tế hệ trọng và phức tạp, trên cơ sở bảo đảm tuân thủ Hiến chương Liên hợp quốc và luật pháp quốc tế; tích cực đóng góp, đề xuất nhiều sáng kiến thiết thực nhằm giải quyết hoà bình các xung đột, tranh chấp, phấn đấu thể hiện vai trò trung gian, cầu nối trên một số vấn đề khó, được Liên hợp quốc và tất cả các nước, kể cả các nước lớn, bày tỏ coi trọng và đánh giá cao.

Việt Nam đã thúc đẩy một cách hiệu quả các sáng kiến khác trong khuôn khổ Liên hợp quốc như giới thiệu và thúc đẩy Đại hội đồng Liên hợp quốc thông qua nghị quyết về Ngày Quốc tế phòng chống dịch bệnh (27/12); thành lập và đưa vào hoạt động Nhóm bạn bè Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS) 1982 với hơn 113 nước tham gia; tái cử thành công vào Ủy ban Luật pháp quốc tế Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2021-2026; vận động ứng cử vào các cơ quan Liên hợp quốc khác như Hội đồng Nhân quyền nhiệm kỳ 2023-2025.

“Việt Nam có tiếng nói mạnh mẽ và có được lòng tin của thế giới, nhất là ở châu Á, châu Phi và cả châu Âu cũng như Mỹ,” Đại sứ Philippe Kridelka, Trưởng phái đoàn thường trực Bỉ, đã chia sẻ như vậy. Đại sứ Barbara Woodward, Trưởng Phái đoàn thường trực Anh tại Liên hợp quốc, nhấn mạnh Việt Nam trực tiếp tham gia giải quyết nhiều vấn đề quan trọng nhưng không phải lúc nào cũng dễ nhìn thấy ở bề nổi, ví dụ như vấn đề vai trò của phụ nữ đối với hòa bình và an ninh, bảo vệ dân thường trong xung đột hay hành động giải quyết vấn đề bom mìn. Tất cả những vấn đề này đều rất quan trọng đối với hòa bình và an ninh thế giới. Chính vì vậy, những đóng góp của Việt Nam là rất có giá trị.

Đặc biệt, Tổng Thư ký Liên hợp quốc António Guterres nhận định Việt Nam khi làm Chủ tịch Hội đồng Bảo an đã thể hiện sự khéo léo, vai trò trung gian, cầu nối trong hỗ trợ giải quyết bất động, tạo không khí hòa dịu giữa các nước lớn.

Tăng cường vai trò của các tổ chức khu vực

Trên cương vị Chủ tịch ASEAN năm 2020 và năm 2021 là nước ASEAN duy nhất tại Hội đồng Bảo an, Việt Nam đã đề cao vai trò trung tâm của ASEAN trong việc giải quyết các vấn đề an ninh khu vực cũng như tăng cường hợp tác giữa ASEAN và Hội đồng Bảo an/Liên hợp quốc thông qua việc tổ chức Phiên thảo luận mở đầu tiên của Hội đồng Bảo an về hợp tác giữa ASEAN và Liên hợp quốc (tháng 1/2020) và Phiên thảo luận mở về vai trò các tổ chức khu vực trong phòng ngừa xung đột và xây dựng lòng tin, do Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc chủ trì, đồng thời thúc đẩy Hội đồng Bảo an thông qua Tuyên bố Chủ tịch về nội dung này (tháng 4/2021); đề cao vai trò của ASEAN trong thảo luận và văn kiện của Hội đồng Bảo an về vấn đề Myanmar.

Đặc biệt, sáng kiến của Việt Nam về việc Chủ tịch ASEAN 2021 (Brunei) thông tin cho Hội đồng Bảo an về kết quả Hội nghị Cấp cao ASEAN, được các nước Hội đồng Bảo an đánh giá cao, bước đầu tạo thông lệ mới để đại diện ASEAN hiện diện, trình bày quan điểm tại Hội đồng Bảo an mỗi khi vấn đề Myanmar được thảo luận.

Tổng Thư ký Liên hợp quốc Guterres đã công nhận tầm quan trọng của khối các nước Đông Nam Á trong ngoại giao hòa giải, ngăn ngừa xung đột và xây dựng hòa bình quốc tế. Chính vì vậy, ông đánh giá cao Việt Nam khi đề xuất thúc đẩy đưa mối quan hệ hợp tác này lên một tầm cao mới, phát huy hơn nữa tinh thần của chủ nghĩa đa phương.

Theo Đại sứ Nathalie Estival-Broadhurst, Phó Trưởng phái đoàn thường trực Pháp tại Liên hợp quốc, Việt Nam đã rất thành công trong việc kết nối ASEAN và Hội đồng Bảo an. Trong khi đó, Phó Tổng Thư ký Liên hợp quốc, Thư ký điều hành Ủy ban Kinh tế-Xã hội châu Á-Thái Bình Dương của Liên hợp quốc (ESCAP) Armida Salsiah Alisjahbana nêu bật những đóng góp của Việt Nam trong vai trò kép Chủ tịch ASEAN 2020 và ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc nhiệm kỳ này, trong đó có việc góp phần thúc đẩy quan hệ Đối tác toàn diện ASEAN-Liên hợp quốc.

Đại sứ Dian Triansyah Djani – Trưởng phái đoàn thường trực Indonesia tại Liên hợp quốc, nhấn mạnh rằng Việt Nam đã đóng góp đáng kể vào nâng cao tiếng nói và hình ảnh của ASEAN tại Hội đồng Bảo an. Trưởng phái đoàn thường trực Philippines tại Liên hợp quốc, Đại sứ Enrique A. Manalo, khẳng định khi đưa được vấn đề ASEAN vào chương trình nghị sự của Hội đồng Bảo an, Việt Nam đã giúp nâng hình ảnh của ASEAN lên một tầm cao mới, nâng tầm quan hệ của các tổ chức khu vực với Liên hợp quốc, đặc biệt là Hội đồng Bảo an.

Với bước tiến hết sức quan trọng như vậy, các tổ chức khu vực có tiếng nói và vai trò lớn hơn hẳn trong giải quyết các vấn đề của thế giới như an ninh toàn cầu hay biến đổi khí hậu, đồng thời các vấn đề của khu vực cũng sẽ được giải quyết một cách thỏa đáng hơn. 

Đại sứ Enrique A. Manalo, Trưởng phái đoàn thường trực Philippines tại Liên hợp quốc, cho rằng việc Việt Nam trúng cử và sau đó đã đảm nhiệm vị trí Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an trong hai năm qua không chỉ là một bước phát triển mạnh mẽ đối với riêng Việt Nam mà còn đối với cả cộng đồng ASEAN. Việc ASEAN có cả Việt Nam và Indonesia cùng đảm nhiệm cương vị ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an vào năm 2020 đã nâng tầm vị thế ASEAN lên rất nhiều, đặc biệt trong đóng góp giải quyết các vấn đề quốc tế. Đảm nhiệm cương vị ủy viên trong Hội đồng Bảo an, nhất là khi làm Chủ tịch luân phiên Hội đồng Bảo an, Việt Nam đã thực sự mang lại nhiều lợi ích cho cộng đồng các nước ASEAN, đồng thời giúp củng cố mối quan hệ giữa Liên hợp quốc và ASEAN thêm bền chặt. Việt Nam đã đóng góp rất tích cực cho các nước, nhất là các nước ASEAN.

Trong số những sáng kiến Việt Nam đã đề xuất tại Hội đồng Bảo an, Đại sứ Enrique A. Manalo đánh giá cao các sáng kiến củng cố quan hệ hợp tác giữa Liên hợp quốc và ASEAN cũng như các tổ chức khu vực mà Việt Nam đã đưa ra. Ông nhấn mạnh với việc Việt Nam làm ủy viên Hội đồng Bảo an, thỏa thuận hợp tác giữa Liên hợp quốc và ASEAN đã được nâng lên một tầm cao mới. Việt Nam đã tạo được tầm ảnh hưởng thực sự khi Hội đồng Bảo an thảo luận các vấn đề quốc tế, đặc biệt là các vấn đề khu vực châu Á mà cụ thể nhất là Myanmar. Việt Nam luôn cập nhật thông tin cho các nước ASEAN về diễn biến thảo luận tình hình Myanmar tại Hội đồng Bảo an và ngược lại, Việt Nam cũng đóng vai trò làm cầu nối để truyền tải quan điểm, tiếng nói của các nước ASEAN trong vấn đề Myanmar cùng nhiều vấn đề khác tới Hội đồng Bảo an. Việt Nam đã nâng vị thế của chính mình lên một tầm cao mới không chỉ ở Hội đồng Bảo an, mà còn cả trong chính ASEAN.

Chia sẻ rõ hơn về tầm quan trọng của sáng kiến của Việt Nam về tăng cường hợp tác giữa Liên hợp quốc và các tổ chức khu vực trong giải quyết các vấn đề quốc tế, Đại sứ Enrique A. Manalo nhấn mạnh khi Việt Nam đưa được vấn đề ASEAN vào chương trình nghị sự của Hội đồng Bảo an, Việt Nam đã giúp nâng hình ảnh của ASEAN lên một tầm cao mới, nâng tầm quan hệ của các tổ chức khu vực với Liên hợp quốc, đặc biệt là Hội đồng Bảo an. Với bước tiến hết sức quan trọng như vậy, các tổ chức khu vực có tiếng nói và vai trò lớn hơn hẳn trong giải quyết các vấn đề của thế giới như an ninh toàn cầu hay biến đổi khí hậu, đồng thời các vấn đề của khu vực cũng sẽ được giải quyết một cách thỏa đáng hơn.

Đánh giá Việt Nam đã hoàn thành các cam kết của mình khi được tin tưởng bầu vào Hội đồng Bảo an, Đại sứ Enrique A. Manalo khẳng định Việt Nam là một thành viên rất thủy chung của ASEAN và khi được bầu vào Hội đồng Bảo an, Việt Nam đã thường xuyên cập nhật thông tin cho ASEAN về những vấn đề đang được thảo luận trong Hội đồng Bảo an để các nước hiểu rõ hơn về các quyết định liên quan.

“Tôi hiểu rằng sau này kể cả khi không còn ở trong Hội đồng Bảo an thì Việt Nam vẫn sẽ tiếp tục theo đuổi những vấn đề mà các bạn quan tâm ở các diễn đàn khác như Đại Hội đồng Liên hợp quốc hay các ủy ban của Liên hợp quốc” (Đại sứ Barbara Woodward)

Đại sứ Barbara Woodward, Trưởng Phái đoàn thường trực Anh tại Liên hợp quốc, một trong 5 nước ủy viên thường trực Hội đồng Bảo an, nhấn mạnh: “Tôi đánh giá cao Việt Nam vì Việt Nam phải trực tiếp tham gia giải quyết nhiều vấn đề quan trọng nhưng không phải lúc nào cũng dễ nhìn thấy ở bề nổi, ví dụ như vấn đề vai trò của phụ nữ đối với hòa bình và an ninh, bảo vệ dân thường trong xung đột hay hành động giải quyết vấn đề bom mìn. Tất cả những vấn đề này đều rất quan trọng đối với hòa bình và an ninh thế giới. Chính vì vậy, nếu không có Việt Nam, tôi nghĩ Hội đồng Bảo an có thể chệch hướng trong việc giải quyết những vấn đề cấp thiết như vậy, cho nên những đóng góp của Việt Nam là rất có giá trị trên cương vị ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an. Tôi hiểu rằng sau này kể cả khi không còn ở trong Hội đồng Bảo an thì Việt Nam vẫn sẽ tiếp tục theo đuổi những vấn đề mà các bạn quan tâm ở các diễn đàn khác như Đại Hội đồng Liên hợp quốc hay các ủy ban của Liên hợp quốc.”

Nhìn lại những đóng góp chủ động và hiệu quả của Việt Nam tại Hội đồng Bảo an, có thể dẫn lại lời bà Tatiana Valovaya, Tổng Giám đốc Văn phòng Liên hợp quốc tại Geneva trong cuộc gặp Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc hồi cuối tháng 11 vừa qua, theo đó, đại diện Liên hợp quốc đánh giá cao Việt Nam đã đảm đương xuất sắc vai trò ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an nhiệm kỳ 2020-2021 với nhiều sáng kiến, đóng góp thiết thực cho các vấn đề toàn cầu.

Việt Nam tự tin, sẵn sàng gánh vác nhiều trọng trách quốc tế

Trong Thông điệp nhân dịp Việt Nam hoàn thành thắng lợi nhiệm kỳ Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc, Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh: “Phát huy thế và lực mới của đất nước, với nỗ lực rất cao, cùng sự ủng hộ, hợp tác của các quốc gia thành viên Liên hợp quốc, Việt Nam đã tham gia chủ động và tích cực, đề xuất nhiều sáng kiến, đóng góp thực chất vào công việc của Hội đồng Bảo an, với thông điệp xuyên suốt là “Đối tác vì hòa bình bền vững” trong tìm kiếm giải pháp ngăn ngừa, xử lý xung đột, kết nối hợp tác Hội đồng Bảo an với ASEAN, ứng phó với các thách thức đối với hòa bình và an ninh quốc tế, trên cơ sở tuân thủ Hiến chương Liên hợp quốc và luật pháp quốc tế.

Tham gia Hội đồng Bảo an, Việt Nam đã thể hiện rõ đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ vì hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển, đa phương hóa, đa dạng hóa và hội nhập quốc tế toàn diện, sâu rộng. Từ nước nghèo, nhận viện trợ, Việt Nam đã vươn lên trở thành đối tác tích cực, chủ động đóng góp có trách nhiệm và tham gia cùng Liên hợp quốc giải quyết nhiều vấn đề toàn cầu về hòa bình, an ninh và phát triển trên thế giới.

Trong hành xử, Việt Nam tự tin mang tâm thế của một đất nước yêu chuộng hòa bình, hòa hiếu, khiêm nhường, nhân văn, nhân ái, trọng lẽ phải, với lịch sử hào hùng xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, khẳng định bản sắc ngoại giao Việt Nam thời đại Hồ Chí Minh.

 Quá trình đó, cũng thể hiện hình ảnh của một Việt Nam năng động, đổi mới, với thông điệp mạnh mẽ về tầm nhìn, khát vọng phát triển đất nước hùng cường đến năm 2045 đã đề ra tại Đại hội Đảng lần thứ XIII.

 Những nỗ lực của Việt Nam tại Hội đồng Bảo an, cùng tổng thể thành công của các công tác đối ngoại nói chung, đã góp phần gìn giữ môi trường hòa bình, ổn định, thuận lợi cho phát triển, hội nhập toàn diện của đất nước, góp phần nâng cao vị thế của Việt Nam, đưa quan hệ với các nước, các đối tác quan trọng đi vào chiều sâu, hiệu quả”./.