Hội nghị Cấp cao Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) lần thứ 30 diễn ra tại thủ đô Manila, Philippines trong hai ngày 28 và 29/4/2017, với sự tham dự của lãnh đạo 10 nước ASEAN. Đại diện cho Việt Nam là Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc. Đây là Hội nghị Cấp cao đầu tiên trong năm Chủ tịch ASEAN 2017 của Philippines với chủ đề “Chung tay đổi thay, Kết nối toàn cầu”.
Hội nghị tập trung thảo luận về các vấn đề triển khai hiệu quả Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2025, các Kế hoạch tổng thể triển khai Tầm nhìn trên ba trụ cột chính trị-an ninh, kinh tế, văn hóa-xã hội; Kế hoạch kết nối ASEAN 2025; Chương trình công tác giai đoạn III Sáng kiến Liên kết ASEAN (IAI), tăng cường liên kết, đoàn kết, thống nhất và vai trò trung tâm của ASEAN; Tăng cường quan hệ giữa ASEAN và các Đối tác; Trao đổi về các vấn đề khu vực và quốc tế cần quan tâm.
Tại Hội nghị, các nhà lãnh đạo ASEAN dự kiến sẽ ký kết 1 văn kiện là Tuyên bố ASEAN về vai trò của nền công vụ làm chất xúc tác trong việc đạt được Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2015; Ghi nhận 5 văn kiện trong đó có các báo cáo của Tổng Thư ký ASEAN, Hội đồng Cộng đồng ASEAN 3 trụ cột, và Giám đốc điều hành Quỹ ASEAN. Ngoài ra, theo thông lệ, Philippines sẽ ra Tuyên bố Chủ tịch của Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 30.
Đoàn Việt Nam tham dự Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 30 nhằm mục tiêu góp phần thúc đẩy ASEAN liên kết chặt chẽ hơn, hoạt động hiệu quả hơn, củng cố đoàn kết, thống nhất và vai trò trung tâm của ASEAN trước những diễn biến phức tạp của tình hình hiện nay; thúc đẩy các hoạt động hợp tác mang lại lợi ích thiết thực cho người dân và thu hẹp khoảng cách phát triển, tiếp tục thúc đẩy quan hệ Việt Nam với các nước thành viên ASEAN.
Lịch sử Hội nghị cấp cao ASEAN
Hội nghị cấp cao ASEAN, hay Hội nghị thượng đỉnh ASEAN là hội nghị giữa các nhà lãnh đạo của các quốc gia thành viên ASEAN để thảo luận về các vấn đề hợp tác phát triển kinh tế, văn hóa, và an ninh giữa các nước thành viên với nhau cũng như với các thành viên đối thoại của ASEAN.
Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ nhất được tổ chức vào năm 1976, tại Indonesia. Từ đó các nhà lãnh đạo ASEAN nhận thấy sự cần thiết phải tổ chức hội nghị định kỳ hàng năm.
Tuy nhiên, trong thời gian đầu, do tính chất nội dung hội nghị không có gì đặc biệt, nên chỉ tổ chức hội nghị không chính thức. Từ năm 2001, hội nghị chính thức mới được tổ chức thường niên. Hội nghị cấp cao lần thứ 12 dự định tổ chức vào năm 2006, song vì lý do an ninh nên nước chủ nhà Philippines đã quyết định lùi thời gian tổ chức sang đầu năm 2007. Từ đó, hàng năm diễn ra 2 kỳ của Hội nghị cấp cao ASEAN (một kỳ vào đầu năm và một kỳ vào cuối năm).
Thông thường, một Hội nghị cấp cao ASEAN bao gồm các phiên họp nội bộ giữa các nhà lãnh đạo 10 nước thành viên, phiên hội nghị giữa các nhà lãnh đạo với các ngoại trưởng của các nước thành viên trong Diễn đàn Khu vực ASEAN (ARF), phiên họp giữa các nhà lãnh đạo ASEAN+1, ASEAN+3 và phiên họp giữa các nhà lãnh đạo ASEAN, Australia và New Zealand.
Từ Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 11, bắt đầu có thêm phiên hội nghị giữa các nhà lãnh đạo ASEAN với các nhà lãnh đạo của 6 nước Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc, Australia, New Zealand và Ấn Độ với tên gọi chính thức là Hội nghị cấp cao Đông Á (EAS). Ngoài ra, còn có phiên hội nghị giữa các nhà lãnh đạo ASEAN với lãnh đạo Nga, Mỹ.
Hội nghị cấp cao ASEAN được tổ chức luân phiên giữa các quốc gia thành viên ASEAN và quốc gia nào tổ chức thường kiêm luôn chức Chủ tịch luân phiên ASEAN trong năm đó.
28 kỳ Hội nghị cấp cao của ASEAN
– Hội nghị Cấp cao lần thứ nhất tổ chức tại Bali, Indonesia trong hai ngày 23 và 24/2/1976. Hội nghị thông qua Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác ở Đông Nam Á và Tuyên bố Bali I.
– Hội nghị Cấp cao lần thứ 2 tổ chức tại thủ đô Kuala Lumpur, Malaysia trong hai ngày 4 và 5/8/1977. Các nhà lãnh đạo ASEAN đã ký kết một thông cáo chung.
– Hội nghị Cấp cao lần thứ 3 tổ chức tại thủ đô Manila, Philippines trong hai ngày 14 và 15/12/1987. Tại hội nghị, các nhà lãnh đạo ASEAN thông qua Tuyên bố Manila và bốn hiệp định kinh tế quan trọng nhằm thúc đẩy hợp tác kinh tế trong các nước ASEAN.
– Hội nghị Cấp cao lần thứ 4 tổ chức tại Singapore từ ngày 27 đến ngày 29/1/1992. Hội nghị thông qua Tuyên bố Singapore và Hiệp định khung về tăng cường hợp tác kinh tế ASEAN.
– Hội nghị Cấp cao lần thứ 5 tổ chức tại thủ đô Bangkok, Thái Lan trong hai ngày 14 và 15/12/1995. Các nhà lãnh đạo ASEAN thông qua Tuyên bố Bangkok và ký kết một số văn kiện quan trọng nhằm thúc đẩy hợp tác kinh tế và chính trị.
– Hội nghị Cấp cao lần thứ 6 tổ chức tại thủ đô Hà Nội, Việt Nam trong hai ngày 15 và 16/12/1998. Các nhà lãnh đạo ASEAN thông qua Tuyên bố Hà Nội, Kế hoạch hành động Hà Nội và một số “biện pháp táo bạo” nhằm tăng cường hợp tác kinh tế, chính trị và an ninh.
– Hội nghị Cấp cao lần thứ 7 tổ chức tại thủ đô Bandar Seri Begawan, Brunei trong hai ngày 5 và 6/11/2001. Các nhà lãnh đạo thông qua đánh giá giữa kỳ của Kế hoạch Hành động Hà Nội và xác định các ưu tiên mới trong đó có hội nhập ASEAN, thông tin và công nghệ truyền thông cùng với việc xây dựng năng lực con người. Các nhà lãnh đạo cũng thông qua Tuyên bố ASEAN về Hành động chung chống khủng bố và Tuyên bố về Căn bệnh thế kỷ HIV/AIDS.
– Hội nghị Cấp cao lần thứ 8 tổ chức tại thủ đô Phnom Penh, Campuchia trong hai ngày 4 và 5/11/2002. Các nhà lãnh đạo đạt được sự đồng thuận về các vấn đề khu vực và quốc tế cùng quan tâm, bao gồm quá trình hội nhập ASEAN và cuộc chiến chống khủng bố đồng thời ký kết Hiệp định Du lịch ASEAN.
– Hội nghị Cấp cao lần thứ 9 tổ chức tại Bali, Indonesia trong hai ngày 7 và 8/10/2003. Tại hội nghị, các nhà lãnh đạo ASEAN thông qua một văn kiện quan trọng – Tuyên bố Bali II đạt mục tiêu thành lập Cộng đồng ASEAN vào năm 2020.
– Hội nghị Cấp cao lần thứ 10 tổ chức tại thủ đô Vientiane, Lào trong hai ngày 29 và 30/11/2004. Các nhà lãnh đạo thông qua Chương trình hành động Vientiane, một phương tiện để xây dựng cộng đồng ASEAN thông qua quá trình hội nhập toàn diện.
– Hội nghị Cấp cao lần thứ 11 tổ chức tại thủ đô Kuala Lumpur, Malaysia từ ngày 12 đến 14/12/2005. Hội nghị thông qua Tuyên bố Kuala Lumpur về việc thành lập Hiến chương ASEAN.
– Hội nghị Cấp cao lần thứ 12 tổ chức tại Cebu, Philippines từ ngày 11 đến ngày 14/1/2007. Hội nghị ra Tuyên bố Cebu về việc đẩy nhanh tiến trình hình thành Cộng đồng ASEAN.
– Hội nghị Cấp cao lần thứ 13 tổ chức tại Singapore từ ngày 18 đến ngày 22/11/2007. Tại Hội nghị, các nhà lãnh đạo ASEAN thông qua Hiến chương ASEAN và Tuyên bố về Kế hoạch Cộng đồng Kinh tế ASEAN.
– Hội nghị Cấp cao lần thứ 14 tổ chức tại Hua Hin, Thái Lan từ ngày 26/2 đến ngày 1/3/2009. Các nhà lãnh đạo ASEAN ký Tuyên bố Hua Hin về Lộ trình xây dựng Cộng đồng ASEAN (2009-2015), đồng thời thông qua một số văn kiện quan trọng có tầm quan liên quan tới sự phát triển của ASEAN.
– Hội nghị Cấp cao lần thứ 15 tổ chức tại Hua Hin, Thái Lan từ ngày 23 đến ngày 25/10/2009. Các nhà lãnh đạo ASEAN thông qua Tuyên bố Hua Hin về việc thành lập Ủy ban ASEAN liên chính phủ về nhân quyền (AICHR), Tuyên bố Hua Hin về Tăng cường Hợp tác trong giáo dục, xây dựng một cộng đồng ASEAN chăm sóc và chia sẻ, cùng Dự thảo Tuyên bố chung ASEAN về biến đổi khí hậu.
– Hội nghị Cấp cao lần thứ 16 tổ chức tại thủ đô Hà Nội, Việt Nam trong hai ngày 8 và 9/4/2010. Hội nghị đã thông qua “Tuyên bố ASEAN về phục hồi và phát triển bền vững” và “Tuyên bố ASEAN về ứng phó biến đổi khí hậu”.
– Hội nghị Cấp cao lần thứ 17 tổ chức tại thủ đô Hà Nội, Việt Nam từ ngày 28 đến ngày 30/10/2010. Hội nghị đã ra “Tuyên bố Chủ tịch về Xây dựng Cộng đồng ASEAN tự cường, năng động và chăm lo cho người dân”.
– Hội nghị Cấp cao lần thứ 18 tổ chức tại Jakarta, Indonesia trong hai ngày 7 và 8/5/2011. Tại Hội nghị, các nhà lãnh đạo nhất trí thông qua ba tuyên bố chung về “Cộng đồng ASEAN trong một cộng đồng các quốc gia toàn cầu”, “Thành lập Viện Hòa bình và Hòa giải ASEAN” và “Tăng cường hợp tác chống lại buôn bán người ở Đông Nam Á”.
– Hội nghị Cấp cao lần thứ 19 tổ chức tại Bali, Indonesia từ ngày 17 đến ngày 19/11/2011. Các nhà lãnh đạo ASEAN thông qua Tuyên bố Bali III về Cộng đồng ASEAN trong Cộng đồng các quốc gia toàn cầu, Hiệp định về thành lập Trung tâm Điều phối ASEAN về nhân đạo hỗ trợ trong quản lý thiên tai và Tuyên bố về Thống nhất ASEAN trong Đa dạng văn hóa: Hướng tới tăng cường Cộng đồng ASEAN.
– Hội nghị Cấp cao lần thứ 20 tổ chức tại thủ đô Phnom Penh, Campuchia trong hai ngày 3 và 4/4/2012. Các nhà lãnh đạo ASEAN thông qua bốn văn kiện gồm: “Chương trình nghị sự Phnom Penh về xây dựng Cộng đồng ASEAN”, Tuyên bố Phnom Penh về “ASEAN: Một Cộng đồng, Một Vận mệnh”, Tuyên bố của các nhà lãnh đạo ASEAN về một Khu vực ASEAN không ma túy vào năm 2015” và “Văn bản khái niệm về Phong trào ôn hòa toàn cầu”.
– Hội nghị Cấp cao lần thứ 21 tổ chức tại thủ đô Phnom Penh, Campuchia từ ngày 18 đến ngày 20/11/2012. Các nhà lãnh đạo thông qua Tuyên ngôn Nhân quyền ASEAN, Tuyên bố ASEAN về việc thành lập trung tâm hành động bom mìn khu vực ASEAN và Kế hoạch hành động Tuyên bố Bali III. Các nhà lãnh đạo cũng cam kết thành lập Cộng đồng Kinh tế ASEAN vào năm 2015.
– Hội nghị Cấp cao lần thứ 22 tổ chức tại thủ đô Bandar Seri Begawan, Brunei ngày 24 và 25/4/2013. Tại hội nghị, các nhà lãnh đạo nhất trí đẩy nhanh Lộ trình ASEAN và Kế hoạch chi tiết về thành lập Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC), tăng cường các nỗ lực khu vực và tiểu khu vực để thực hiện mục tiêu thành lập Cộng đồng ASEAN vào cuối năm 2015.
– Hội nghị Cấp cao lần thứ 23 tổ chức tại thủ đô Bandar Seri Begawan, Brunei trong hai ngày 9 và 10/10/2013. Hội nghị thông qua Tuyên bố Bandar Seri Begawan về tầm nhìn của cộng đồng ASEAN sau năm 2015.
– Hội nghị Cấp cao lần thứ 24 tổ chức tại thủ đô Nay Pyi Taw, Myanmar trong hai ngày 10 và 11/5/2014. Hội nghị ra Tuyên bố Nay Pyi Taw và Tuyên bố riêng của các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN về Biển Đông.
– Hội nghị Cấp cao lần thứ 25 tổ chức tại thủ đô Nay Pyi Taw, Myanmar trong hai ngày 12 và 13/11/2014. Hội nghị thông qua nhiều văn kiện quan trọng như Tuyên bố Nay Pyi Taw về Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN sau 2015, Tuyên bố ASEAN về Tăng cường năng lực Ban Thư ký ASEAN và nâng cao hiệu quả phối hợp các cơ quan ASEAN.
– Hội nghị Cấp cao lần thứ 26 tổ chức tại Kuala Lumpur và Langkawi, Malaysia trong hai ngày 26 và 27/4/2015. Hội nghị thông qua 3 Tuyên bố: Tuyên bố Kuala Lumpur về ASEAN lấy người dân làm trung tâm; Tuyên bố Langkawi về Phong trào Ôn hòa Toàn cầu; và Tuyên bố Kuala Lumpur về thể chế hóa khả năng tự cường của ASEAN, các cộng đồng và người dân đối với thảm họa về biến đổi khí hậu.
– Hội nghị Cấp cao lần thứ 27 tổ chức tại thủ đô Kuala Lumpur, Malaysia trong hai ngày 21 và 22/11/2015 thông qua Tuyên bố về thành lập Cộng đồng ASEAN, đồng thời chính thức thông qua và ký Tuyên bố Kuala Lumpur về Tầm nhìn ASEAN 2025, định hướng cho ASEAN trong 10 năm tới.
– Hội nghị Cấp cao lần thứ 28-29 tổ chức tại thủ đô Vientiane, Lào, từ ngày 6 đến 8/9/2016. Các nhà lãnh đạo ASEAN thông qua Tuyên bố Chủ tịch, trong đó có một phần riêng về Biển Đông./.
