Trong năm đầu nhiệm kỳ, Tổng thống Mỹ Trump thường lên tiếng nạt nộ về những hành vi thương mại không công bằng của các nước khác, giống như ông đã làm trong thời gian diễn ra chiến dịch bầu cử 2016; nhưng cho đến nay, ông mới làm được rất ít. Tuy nhiên, người ta cho rằng ông Trump có thể biến lời nói thành hành động trên hai mặt trận, thứ nhất là Trung Quốc và thứ hai là WTO.
Do vậy, cần làm gì để chuẩn bị cho các cuộc chiến tranh thương mại của ông Donald Trump? Bill Emmott, cựu Tổng Biên tập Tạp chí The Economis, đã đi tìm câu trả lời cho câu hỏi này trong bài viết “Chuẩn bị cho các cuộc chiến tranh thương mại của Trump.”
Bản dịch bài viết của Bill Emmott được đăng tải độc quyền trên VietnamPlus, thông qua dự án Project Syndicate.
Phải chăng Tổng thống Mỹ Donald Trump chỉ là “con hổ giấy” hay những lời đe dọa ồn ào của ông nên được xem xét một cách nghiêm túc? Câu hỏi này dường như nổi bật lên đặc biệt xung quanh vấn đề hạt nhân Triều Tiên. Tuy nhiên, sau chuyến công du châu Á tương đối êm dịu kéo dài 12 ngày mới đây của ông Trump, những điều lo ngại về một cuộc xung đột trên Bán đảo Triều Tiên đã dịu bớt phần nào.
Chuyến công du này cũng làm nổi lên một nguy cơ khác mà thế giới có đủ lý do để lo ngại. Trong năm thứ hai của nhiệm kỳ tổng thống, chính quyền Trump có khả năng sẽ phải đặt dấu ấn lên lĩnh vực thương mại, điều này cho thấy triển vọng các cuộc chiến tranh thương mại sẽ tăng lên mạnh mẽ.
Không thể hy vọng là thái độ kiềm chế rõ ràng của ông Trump sẽ kéo dài mãi
Trong năm đầu nhiệm kỳ, ông Trump thường lên tiếng nạt nộ về những hành vi thương mại không công bằng của các nước khác, giống như ông đã làm trong thời gian diễn ra chiến dịch bầu cử 2016, nhưng cho đến nay, việc biến lời nói thành hành động vẫn chưa đáng kể. Ông Trump hiện đang dựa vào Trung Quốc – một trong những đối tác thương mại lớn nhất của Mỹ – để gây sức ép lên Triều Tiên, còn các doanh nghiệp Mỹ đã vận động mạnh mẽ chống lại bất kỳ biện pháp nào có thể ngăn cản thương mại.
Tuy nhiên, không thể hy vọng là thái độ kiềm chế rõ ràng của ông Trump sẽ kéo dài mãi. Thương mại là một trong một vài lĩnh vực chính sách mà nghe nói Trump có một hệ tư tưởng để theo đuổi. Logic của hệ tư tưởng đó cho rằng những con số thâm hụt về thương mại là bằng chứng về những hành vi không công bằng của các quốc gia khác, và chúng nên được đáp trả bằng hành động cứng rắn và quyết đoán.
Hơn nữa, ông Trump có một lợi ích chính trị mang tính thúc ép trong việc duy trì sự hậu thuẫn của những người ủng hộ cốt lõi của ông. Tiếp sau Twitter, những lập luận về thương mại của Trump được coi là vũ khí hùng mạnh nhất của ông. Không còn là sớm nếu ngay từ bây giờ đã bắt đầu xây dựng một kịch bản cho việc tái tranh cử tổng thống vào năm 2020.
Cho đến nay, Trump đã sẵn sàng tạm để nguyên về vấn đề thương mại chờ cho đến khi kế hoạch đại tu về thuế của Đảng Cộng hòa được thông qua tại Quốc hội. Ông không muốn gánh chịu nguy cơ phá hỏng cơ hội của cuối cùng của ông cũng như của đảng của ông trong việc giành lấy một thắng lợi thực sự về lập pháp trong năm nay.
Thương mại là trung tâm đường lối “Nước Mỹ trên hết” của ông Trump
Một khi đạo luật về thuế khóa này không còn được đưa ra thảo luận nữa – và đặc biệt nếu nó thất bại một cách nhục nhã tương tự như đối với nỗ lực cải cách bảo hiểm y tế của đảng Cộng hòa trước đó trong năm nay – Trump chắc chắn sẽ muốn cho thấy ông thực sự muốn gì khi ông nói về thương mại.
Thương mại là trung tâm của đường lối “Nước Mỹ trên hết” của ông Trump, là cái mà ông nói sẽ giúp bảo vệ, thậm chí sẽ khôi phục công ăn việc làm mà nước Mỹ đã bị tước đoạt. Trong khi một số thành viên trong nội các của Trump có thể bác bỏ những nỗ lực tìm cách áp dụng khẩu hiệu này lên những vấn đề mà họ chịu trách nhiệm giám sát, thì Bộ trưởng Thương mại Wilbur, Đại diện Thương mại Mỹ Robert Lighthizer, và Giám đốc Hội đồng Thương mại Quốc gia Peter Navarro lại chia sẻ các quan điểm của Trump về thương mại.
Tất cả những người này đồng ý rằng những con số thâm hụt thương mại tay đôi khổng lồ của nước Mỹ với Trung Quốc, Nhật Bản, Đức, và Mexico là bằng chứng cho thấy nước Mỹ đang bị các đối thủ cạnh tranh lừa gạt, và các cố vấn thương mại của ông tin rằng bằng cách giảm bớt hay thậm chí xóa bỏ những thâm hụt nay, họ có thể tạo ra những công ăn việc làm được trả lương cao cho người lao động Mỹ.
Trump đã nêu rõ quan điểm của ông trong bài phát biểu tại Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á-Thái Bình Dương (APEC) tại Đà Nẵng, Việt Nam, ngày 10/11 vừa qua. Ông nói:”Chúng tôi sẽ không để nước Mỹ bị mất lợi thế thêm nữa. Tôi ước gì các chính quyền trước ở nước tôi nhìn thấy rõ những đang diễn ra và đã làm điều gì đó về vấn đề này. Họ đã không làm gì cả, nhưng tôi sẽ làm.”
Tuy nhiên, những hành động cụ thể mà ông Trump có thể làm là gì? Cho đến nay, ông đã từ bỏ Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) gồm 12 quốc gia – là điều mà đối thủ của ông trong cuộc bầu cử, Hillary Clinton, cũng cam kết sẽ làm – và mở các cuộc thương lượng với Mexico và Canada nhằm nâng cấp Hiệp định Thương mại Tư do Bắc Mỹ mà Tổng thống Bill Clinton đã ký thành luật vào năm 1994. Đây là những việc làm không mấy quan trọng.
Trung Quốc là đối tượng mà ông Trump đã chọn ra, coi là “kẻ bóc lột thương mại” lớn nhất đối với Mỹ
Tuy nhiên, người ta cho rằng ông Trump có thể biến lời nói thành hành động trên hai mặt trận. Thứ nhất là Trung Quốc, đối tượng mà ông Trump đã chọn ra, coi là “kẻ bóc lột thương mại” lớn nhất đối với Mỹ.
Trừ phi tình trạng đối đầu Triều Tiên leo thang nguy hiểm, có khả năng ông sẽ khởi xướng các hành động chống bán phá giá chống lại các ngành công nghiệp Trung Quốc – đáng chú ý là ngành công nghiệp thép – những đối tượng được cho là đang bán sản phẩm của họ dưới giá thành; và có khả năng ông sẽ phát động một cuộc tấn công lớn nhằm vào tình trạng vi phạm quyền sở hữu trí tuệ ở Trung Quốc.
Những biện pháp này chắc chắn sẽ dẫn đến hành động trả đũa từ phía Trung Quốc. Trung Quốc cảm thấy mạnh hơn trong kỷ nguyên Trump, và trong con mắt hàng ngũ lãnh đạo Trung Quốc, việc không có hành động đáp trả mạnh mẽ sẽ bị coi là một dấu hiệu yếu đuối.
Mặt trận chính khác đối với Trump là Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), tổ chức mà nước Mỹ đã giúp lập ra vào đầu những năm 1990 để thay thế cho Hiệp định Chung về Thuế quan và Thương mại (GATT) thời hậu chiến tranh.
Đại diện Thương mại Mỹ Robert Lighthizer đã chính thức mô tả hệ thống giải quyết tranh chấp của WTO là có hại cho nước Mỹ. Và chính quyền Trump hiện đang ngăn cản việc bổ nhiệm những thẩm phán mới cho các ban hội thẩm giải quyết tranh chấp của WTO. Nếu chính sách này tiếp tục được duy trì, toàn bộ hệ thống giải quyết tranh chấp của WTO sẽ bị tê liệt trong những tháng tới.
Với việc WTO về thực chất bị gạt khỏi bức tranh, nước Mỹ sẽ khởi sự một sáng kiến mới để đạt những thỏa thuận tay đôi về nguyên tắc thương mại – một đường hướng mà Trump chủ trương trong bài phát biểu tại APEC của ông. Nếu nước Mỹ tiếp tục là một thị trường sống còn cho phần lớn các nước xuất khẩu, thì một sáng kiến như vậy sẽ có những ảnh hưởng của nó.
Các quốc gia châu Á và châu Âu nên sẵn sàng cho kịch bản tồi tệ nhất bằng việc thương lượng các hiệp định thương mại của chính họ với nhau
Đặc biệt, các quốc gia châu Á và châu Âu nên sẵn sàng cho kịch bản tồi tệ nhất bằng việc thương lượng các hiệp định thương mại của chính họ với nhau nhằm ngăn chặn trước chủ nghĩa trọng thương kiểu Mỹ. Suy cho cùng, chủ động trong việc tăng cường buôn bán và các quan thương mại khác luôn là cách tốt nhất để chống lại một cuộc chiến tranh thương mại.
Bằng việc hồi phục lại TPP không có sự tham gia của Mỹ, Nhật Bản các nước châu Á-Thái Bình Dương khác đã sẵn sàng đi theo con đường trên. Nhưng nếu một cuộc chiến tranh thương mại Trump đang có nguy cơ nổ ra, thì các quốc gia này – và các nước khác – sẽ cần phải nỗ lực nhiều hơn nữa theo con đường nói trên./.
Người dịch: Nguyễn Văn Lập