Dù mắc COVID-19 nhưng Tổng thống Mỹ Donald Trump đã khiến dư luận sửng sốt khi xuất viện chỉ sau có 3 ngày điều trị. Điều gì đã khiến ông có khả năng phục hồi nhanh như thế, do thể trạng đặc biệt hay một phương pháp điều trị tiên tiến mà người Mỹ chưa công bố?
Liệu đây có phải là một quân bài mang tính quyết định trước cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ đang tới gần?
“Liều thuốc chữa lành” COVID-19
Chiều 5/10, Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố trên trang Twitter cá nhân rằng ông sẽ rời Bệnh viện quân đội Walter Reed trong cùng này, kết thúc vỏn vẹn 3 đêm ở đây vì mắc COVID-19. “Tôi cảm thấy rất khỏe, có lẽ còn hơn 20 năm trước,” ông Trump viết.
Nhóm bác sỹ điều trị cho ông Trump cũng tổ chức họp báo xác nhận ông không bị sốt sau 72 giờ đồng hồ và không gặp vấn đề gì về hô hấp. Bác sỹ phụ trách điều trị, ông Sean Conley, đánh giá Tổng thống Mỹ đã đáp ứng tiêu chuẩn xuất viện, dù chưa hồi phục hoàn toàn.
Ngay sau đó, truyền thông Mỹ đã phát đi hình ảnh ông Trump ra khỏi cổng chính của bệnh viện Walter Reed, bước đi mà không cần bất kỳ ai hỗ trợ, với một nắm tay giơ lên. Ông cũng giơ ngón cái chào phóng viên, nói lời cảm ơn, trước khi ra trực thăng về Nhà Trắng để tiếp tục quá trình cách ly, điều trị tại đây.
Sự hồi phục với tốc độ cực nhanh của ông Trump đã khiến dư luận hết sức quan tâm. Vì sao Tổng thống Mỹ lại có thể vượt qua bệnh tật như một “siêu nhân,” khi mà đất nước của ông có tới hàng trăm ngàn người thiệt mạng.
Theo truyền thông Mỹ, ông Trump đã được các bác sỹ cho dùng một liều thuốc thử nghiệm có tổng trọng lượng 8 gram do công ty Regeneron chế tạo. Để tạo ra thuốc này, các nhà nghiên cứu đã tiến hành nghiên cứu dựa trên một loại tế bào gốc của con người có tên HEK-293T.
Điều gì đã khiến ông có khả năng phục hồi nhanh như thế, do thể trạng đặc biệt hay một phương pháp điều trị tiên tiến mà người Mỹ chưa công bố?
Đây là một dòng tế bào sử dụng trong phòng thí nghiệm, đã được trích xuất từ phần thận của một bào thai bị người mẹ phá bỏ tại Hà Lan trong những năm 1970.
Regeneron về cơ bản là một sự pha trộn giữa các loại kháng thể chống COVID-19 khác nhau được phát triển dựa trên HEK-293T. Thuốc của Regeneron mới chỉ được sử dụng trên 275 người, tính đến thời điểm ông Trump được điều trị. Những ai muốn được sử dụng biệt dược Regeneron để trị bệnh giống ông Trump sẽ phải bỏ ra 96.000 USD cho một lần dùng thuốc.
Video khoảnh khắc ông Trump rời bệnh viện Walter Reed để về Nhà Trắng
Bản thân ông Trump cũng hé lộ một phần câu trả lời bằng cách tung video lên mạng sau thời điểm xuất viện 3 ngày. Cụ thể vào tối 8/10, trong đoạn video dài 5 phút đăng trên Twitter, ông Trump cho biết ông được điều trị bằng biệt dược thử nghiệm REGN-COV2 và gọi đây là “liều thuốc chữa lành” bệnh. Ông cũng nói việc mình mắc COVID-19 giống như “một sự ban phước của Thượng đế”. Ông hứa sẽ nhanh chóng cung cấp thuốc cho hàng trăm ngàn người Mỹ, dù rằng nó chưa được phê chuẩn và như thế không thể bán đại trà.
Hôm 11/10,ông Trump tiếp tục khẳng định ông đã khỏi hoàn toàn, không còn mắc COVID-19 nữa và không có khả năng lây bệnh cho người khác. Ông Trump còn đưa ra tuyên bố trên Twitter rằng ông có miễn nhiễm với virus SARS-CoV-2, dù không có bằng chứng ủng hộ điều này.
CNN cho biết bác sỹ riêng của ông Trump cũng chỉ nói rằng Tổng thống Mỹ không còn nhiễm virus nữa, chứ không khẳng định ông hoàn toàn âm tính với COVID-19. Twitter sau đó đã gắn cảnh báo thông tin sai lệch lên bài viết của Trump.
Chính sách đặc biệt thời dịch
Việc ông Trump phục hồi nhanh đặt ra một câu hỏi: vì sao ông lại có đặc quyền sử dụng thuốc thử nghiệm, trong khi những người Mỹ bình thường thì không thể? Để trả lời cho câu hỏi này, người ta sẽ phải giở ngược lại lịch sử Mỹ.
Cho tới giữa những năm 1980, sau khi bệnh AIDS đã giết chết hàng ngàn đàn ông đồng tính ở nước Mỹ, chỉ có một loại thuốc duy nhất mang tên AZT là được chính quyền Mỹ phê duyệt để điều trị virus HIV, thứ đã gây ra căn bệnh. Tuy nhiên bệnh nhân nhanh chóng nhờn AZT và loại thuốc thay thế thì chưa xuất hiện. Tiến trình phê duyệt thuốc đầy khắt khe của FDA khi ấy chắc chắn sẽ khiến thêm hàng ngàn người khác thiệt mạng, trước khi một phương thức điều trị mới xuất hiện.
Nhận ra vấn đề, hàng ngàn nhà hoạt động xã hội, dưới sự hỗ trợ của bác sỹ chuyên về bệnh truyền nhiễm Anthony S. Fauci – người khi ấy đang điều hành Viện nghiên cứu dị ứng và bệnh truyền nhiễm, đã gây sức ép buộc FDA phải thông qua một “lối tắt” cho phép dùng thuốc thử nghiệm điều trị bệnh trước khi chúng chính thức được phê chuẩn.
Chương trình sử dụng thuốc thử nghiệm trên bệnh nhân, còn gọi là “thuốc cứu trợ khẩn cấp” sau đó đã ra đời và được đặt tên Parallel Track (tạm dịch Đường song song). Chương trình cho phép các bệnh nhân giai đoạn cuối hoặc những người đang tuyệt vọng trong việc điều trị bệnh nan y – những cá nhân hoàn toàn không còn lựa chọn điều trị nào khác – được phép sử dụng các loại thuốc thử nghiệm đã qua chứng minh rằng chúng an toàn với người dùng, nhưng chưa vượt qua được những bài kiểm tra về độ hiệu quả khi điều trị bệnh.
Theo trang tin Washington Post, Tổng thống Trump đã sử dụng chương trình này, nay được gọi là Expanded Access (Tiếp cận mở rộng), để trở thành một trong số ít người Mỹ có cơ hội dùng REGN-COV2. Việc ai đó được chăm sóc đặc biệt hơn kẻ khác vì họ giàu có hơn chẳng phải là điều mới mẻ. Và trong vai trò nguyên thủ của nước Mỹ, ông Trump chắc chắn sẽ được chăm sóc y tế tốt hơn 7 triệu người đã nhiễm SARS-CoV-2 ở Mỹ.
Tuy nhiên những người không được hưởng sự biệt đãi cũng chẳng có lý do gì để ghen tị: thuốc thử nghiệm sau rốt vẫn chỉ là một sản phẩm thí nghiệm. Nếu chúng an toàn và có hiệu quả thì chuyện sẽ chẳng có gì để nói. Nhưng rất nhiều loại thuốc thử nghiệm thực tế đã cho thấy chúng gây nguy hiểm cho sức khỏe con người và không được thông qua.
Vậy REGN-COV2 gây rủi ro gì khi sử dụng? Theo New Yorker, loại thuốc này về cơ bản là sự pha trộn của hai loại kháng thể, với một trích từ cơ thể bệnh nhân COVID-19 đã khỏi và kháng thể thứ hai trích từ một con chuột biến đổi gene.
Các kháng thể này sẽ bám lấy các protein nằm trên bề mặt SARS-CoV-2, cũng chính là công cụ mà virus sử dụng để bám vào tế bào khỏe mạnh trong cơ thể người, qua đó ngăn cản hoạt động tương tác với tế bào của chúng.
Phương pháp điều trị của thuốc REGN-COV2, dù mang tính thử nghiệm cao nhưng đã cho kết quả rất hứa hẹn, tới mức công ty Regeneron đã công bố một nghiên cứu mang tính nền móng cho thuốc. Nghiên cứu này vẫn chưa được chuyên gia trong ngành thẩm định, nhưng nó cho thấy REGN-COV2 có khả năng làm giảm lượng virus SARS-CoV-2 trong cơ thể các con khỉ vàng và chuột hamster vàng.
Đây là những dấu hiệu tốt về đáp ứng thuốc, nhưng việc thử nghiệm thành công trên động vật không có nghĩa khi sử dụng trên con người cũng sẽ có kết quả tương tự. Khoảng 2.000 người hiện đang tham gia các cuộc thử nghiệm lâm sàng, để xem liệu thuốc này có tác dụng trên con người hay không và nếu có thì theo chiều hướng tốt hay xấu.
Cũng cần lưu ý rằng việc giảm nồng độ virus trong máu bệnh nhân không đồng nghĩa với việc thuốc có giá trị trong công tác điều trị bệnh. Điều này chỉ được thể hiện rõ ràng nếu thuốc tạo ra những thay đổi về tỷ lệ bệnh nhân xuất viện và tỷ lệ tử vong. Tuy nhiên hiện nay cả hai yếu tố này REGN-COV2 đều chưa có.
“Nhiều người có xu hướng nghĩ rằng bởi ông ấy (Trump) là Tổng thống Mỹ nên ông sẽ được đối xử ngoại lệ,” Peter Lurie, chủ tịch Trung tâm Khoa học vì lợi ích của công chúng – người từng có thời gian là Ủy viên về Phân tích về chiến lược y tế công ở FDA, viết trên blog của trung tâm. “Nhưng họ quên rằng các loại thuốc và virus chẳng phân biệt xem ai là tổng thống, còn ai là người thường, thể hiện qua việc chính ông Trump cũng đã nhiễm bệnh. Tổng thống sẽ nhận những tác động tiêu cực từ thuốc không ít hơn người bình thường, và ông cũng chẳng nhận nhiều ích lợi hơn kẻ khác, từ việc sử dụng các loại thuốc chưa được phê chuẩn.”
REGN-COV2 không phải thần dược
Trong một cuộc phỏng vấn vào tuần trước, Tiến sỹ George Yancopoulos, Chủ tịch kiêm Khoa học gia trưởng của Regeneron nói rằng có thể ông Trump đã đáp ứng tốt với thuốc của công ty nên khỏi bệnh nhanh. “Đó là kết luận hợp logic,” Yancopoulos nói. “Dựa vào các dấu hiệu của ông ấy, đây có thể là điều đã xảy ra.”
Nhưng cả ông Yancopoulos lẫn ông Trump đều không thể khẳng định rằng thuốc của Regeneron có gây ra tác động nào trong cơ thể Tổng thống Mỹ hay không và theo chiều hướng nào. Có thể thuốc đã phát huy tác dụng, nhưng đây cũng chỉ là phỏng đoán, bởi không có một thông tin khoa học hay nghiên cứu nào để ủng hộ nhận định này.
REGN-COV2 về cơ bản là sự pha trộn của hai loại kháng thể, với một trích từ cơ thể bệnh nhân COVID-19 đã khỏi và kháng thể thứ hai trích từ một con chuột biến đổi gene.
Tiến sỹ Peter Chin-Hong, một chuyên gia về bệnh truyền nhiễm ở Trung tâm y tế U.C.S.F. tại San Francisco, công khai thể hiện sự nghi ngờ rằng thuốc của Regeneron đã chữa lành ông Trump chỉ trong 24 giờ như ông tuyên bố. Sự nghi ngờ của Peter là có lý do, bởi ngoài REGN-COV2, ông Trump còn sử dụng rất nhiều thuốc khác, kể cả những loại vốn chỉ dành cho bệnh nhân COVID-19 nặng.
Theo thông tin do các bác sỹ của ông Trump công bố cho báo chí, ông đã được cho uống thuốc chống virus remdesivir; thuốc giảm đau, chống viêm và dị ứng dexamethasone. Cả hai loại thuốc này đều cho thấy đã có những tác động nhất định tới bệnh nhân mắc COVID-19. Đặc biệt dexamethasone có thể khiến người ốm cảm thấy đỡ hơn, thậm chí lạc quan hơn trong ngắn hạn. Không loại từ khả năng thuốc này đã khiến ông Trump cảm thấy khỏe nhanh và sớm xuất viện.
Ngoài các loại thuốc, ông Trump còn uống kẽm và vitamin D, dù chúng không cho thấy có tác dụng gì với bệnh nhân nhiễm COVID-19. Hồi đầu năm, ông Trump cũng tuyên bố đã uống thuốc sốt rét như một biện pháp phòng ngừa COVID-19. Ông làm điều này bất chấp việc có những bằng chứng rõ ràng cho thấy thuốc không có tác dụng tích cực lên người mắc COVID-19. Thậm chí với một số bệnh nhân, việc uống thuốc sốt rét còn tạo tác động nguy hiểm.
Và điều trái khoáy là ông Trump thực hiện những điều trên, trong khi nhắc đi nhắc lại rằng COVID-19 là bệnh dịch không nghiêm trọng và không đe dọa sinh mạng, bất chấp việc đã có hơn 210.000 người Mỹ chết vì bệnh. Ông liên tục khẳng định COVID-19 không phải vấn đề lớn, “99%” các ca nhiễm bệnh đều không quá nặng và người dân không phải lo lắng gì về virus SARS-CoV-2.
Được biết ông Trump đã gây sức ép lên FDA để cơ quan này nhanh chóng phê duyệt REGN-COV2. Rick A. Bright, một chuyên gia về bệnh dịch, đã bị sa thải khỏi vị trí lãnh đạo Cơ quan nghiên cứu và phát triển y sinh tiên tiến thuộc Bộ Y tế và nhân sinh Mỹ, khi ông tìm cách chống lại ý định của ông Trump.
Theo New Yorker, hướng tiếp cận hiện nay của FDA với REGN-COV2 là hợp lý. Phải mất thời gian để các nhà nghiên cứu có thể chứng minh rằng một loại thuốc sắp tung ra thị trường thực sự an toàn và có hiệu quả chống bệnh. Đó là lý do vì sao rất ít người được dùng REGN-COV2, bất chấp việc thuốc mới nhận được những lời có cánh từ Tổng thống Trump.
Những tính toán đằng sau việc khỏe lại cực nhanh
Việc ông Trump trở lại bình thường quá nhanh đã làm dấy lên nhiều nghi ngờ rằng ông có động cơ để làm như vậy. Tech Crunch chỉ ra rằng việc Trump có đội bác sĩ riêng khiến ông được chăm sóc sức khỏe 24/7, gồm việc được cho thở oxy và dùng thuốc mỗi khi thấy mệt. Như thế Trump sẽ dễ dàng trở lại bình thường, hoặc trông như người khỏe mạnh, dù chưa chắc ông đã phục hồi và hết virus hoàn toàn.
Do sớm trở lại tình trạng bình thường, ông Trump sẽ nhận được lợi ích tức thời là có thể trở lại vận động tranh cử, khi cuộc đua vào Nhà Trắng đang ở những tuần cuối cùng. Ngoài ra, việc ông Trump nỗ lực thúc đẩy thuốc thử nghiệm như của Regeneron cho thấy phần nào ý đồ của ông nhằm khẳng định chính phủ Mỹ đang đạt tiến triển lớn khi chống dịch COVID-19.
Đây còn là một kế hoạch nhằm biến chuyện ông Trump nhiễm COVID-19 từ điểm yếu thành sức mạnh, qua việc củng cố quan điểm rằng người Mỹ không nên sợ hãi virus, khi mà chính vị tổng thống đã cao tuổi của họ cũng có thể phục hồi rất nhanh dù mắc COVID-19.
Theo trang Statnews, khi tranh cử ở In North Carolina vào tuần trước, Tổng thống Trump nói với các cử tri rằng họ không cần phải lo sợ dịch COVID-19 vì sẽ sớm có “thuốc chữa”. Ngày tiếp theo khi ở Iowa, ông nói với cử tri rằng liều thuốc thử nghiệm khiến ông có cảm giác như một siêu nhân. Tại Florida, ông nói với những người cao tuổi rằng họ sẽ sớm tiếp cận được với loại thuốc điều trị COVID-19 mà ông đã sử dụng và họ sẽ không phải trả phí.
Statnews đánh giá đây là một bước dịch chuyển lớn. Trong nhiều tháng ông Trump đã vận động tranh cử với cam kết sẽ tạo ra một loại vắc xin chống COVID-19 trước ngày bầu cử, bất chấp cảnh báo rằng điều này không thể xảy ra. Tuy nhiên khi nhận ra thực tế, ông Trump đã thay đổi và bắt đầu vận động theo hướng sẽ cung cấp một liều thuốc chữa COVID-19, dù rằng đây mới chỉ là thuốc thử nghiệm.
“Rõ ràng đã có sự dịch chuyển trong lời lẽ của Tổng thống Mỹ,” Walid Gellad, một bác sỹ đồng thời là giáo sư chính sách y tế tại Đại học Pittsburgh nhận xét. “Đây có thể chỉ là chuyện liên quan tới trải nghiệm cá nhân, nhưng có thể thấy nó cũng liên quan tới thực tế của việc chế vắcxin.”
Các bình luận mới nhất của ông Trump đã khiến nhiều chuyên gia y tế và nhà khoa học lo ngại rằng nhiều người Mỹ sẽ nghe theo lời ông và phớt lờ dịch bệnh đang hoành hành xung quanh họ. Cần biết rằng các chiến dịch vận động tranh cử của ông Trump thường diễn ra trước hàng ngàn người ủng hộ không đeo khẩu trang, các ca lây nhiễm thì đang tăng chóng mặt trong nước và trung bình mỗi ngày vẫn có hơn 700 người Mỹ chết vì COVID-19./.
