Vấn đề người di cư Trung Mỹ, vốn là tâm điểm trong quan hệ giữa Mexico và Mỹ, đang ngày một nóng thêm với những diễn biến dồn dập khiến tình hình khu vực biên giới hai nước trở nên căng thẳng và phức tạp.
Trong động thái mới nhất thể hiện chính sách cứng rắn của Nhà Trắng trong vấn đề nhập cư, Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 26/11 đã dọa sẽ đóng cửa biên giới “vĩnh viễn” với Mexico nếu cần thiết, khẳng định đoàn xe chở người di cư từ Trung Mỹ sẽ không thể vào nước Mỹ, đồng thời yêu cầu Mexico hồi hương những người di cư này.
Tuyên bố của ông chủ Nhà Trắng được cho sẽ tạo thêm áp lực cho chính quyền Mexico trong bối cảnh nước này đang phải “gồng mình” giải quyết dòng người di cư, ước tính đã vượt qua con số 10.000, từ khu vực Trung Mỹ đổ qua Mexico để tìm cách vào Mỹ.
Tổng thống Mỹ Donald Trump dọa sẽ đóng cửa biên giới “vĩnh viễn” với Mexico nếu cần thiết
Những phản ứng khá gay gắt của Tổng thống Donald Trump một lần nữa cho thấy ông chủ Nhà Trắng sẽ tiếp tục “không khoan nhượng” trong vấn đề người di cư Trung Mỹ. Cho tới nay, Mỹ đã triển khai khoảng 5.800 binh sỹ dọc biên giới với Mexico nhằm ứng phó với dòng người di cư, song tình hình hỗn loạn tại đây vẫn tái diễn.
Ngày 25/11, khoảng 500 người di cư đã phá hàng rào thép gai giữa biên giới chung giữa Mexico và Mỹ tại cửa khẩu San Ysidro ở thành phố Tijuana, miền Bắc Mexico, giáp ranh với thành phố San Diego, bang California của Mỹ. Hậu quả là lực lượng tuần tra biên giới Mỹ đã sử dụng hơi cay và đạn cao su để ngăn cản những người di cư tìm cách vượt biên, động thái gây lo ngại cho phía Mexico. Bộ Ngoại giao Mexico sau đó đã gửi công hàm yêu cầu Chính phủ Mỹ tiến hành “một cuộc điều tra toàn diện” về việc sử dụng “vũ khí không sát thương” hướng vào lãnh thổ Mexico.
Mexico từ vài tháng nay “bất đắc dĩ” bị đặt trong tình thế “tiến thoái lưỡng nan” khi nước này nằm trên tuyến trung chuyển của dòng người di cư từ các quốc gia thuộc “Tam giác phía Bắc” của Trung Mỹ, gồm El Salvador, Guatemala và Honduras, muốn trốn tránh nghèo đói và bạo lực tại quê nhà và tìm một cuộc sống tốt đẹp hơn tại Mỹ.
Với quan điểm cứng rắn coi dòng người di cư Trung Mỹ là “mối đe dọa” đối với an ninh nước Mỹ bởi “nhiều phần tử khủng bố Trung Đông đã trà trộn vào những nhóm người này,” Tổng thống Donald Trump không ít lần đưa ra những tuyên bố cảnh báo và đe dọa nhằm vào Mexico.
Tổng thống Trump từng chỉ trích quốc gia láng giềng phía Nam “xúi giục” và “kiếm lời” từ dòng người di cư bất hợp pháp khi nước này cho phép các đoàn người di cư từ các nước Trung Mỹ đi qua để vào Mỹ. Đây cũng là một trong những nguyên nhân khiến ông Trump kiên trì thúc ép xây dựng bức tường biên giới giữa Mỹ và Mexico, dù kế hoạch gây tranh cãi này cũng khiến quan hệ với quốc gia láng giềng bị rạn nứt.
Phản ứng của Mexico đối với những yêu cầu và áp lực từ Mỹ được đánh giá là mềm mỏng
Trong khi đó, dòng người di cư không ngớt đổ vào lãnh thổ Mexico và tập trung ở khu vực biên giới miền Bắc nước này cũng tạo ra những thách thức không nhỏ cả về an ninh, kinh tế lẫn xã hội, nhân đạo đối với quốc gia Bắc Mỹ. Cư dân thành phố biên giới Tijuana đã tổ chức nhiều cuộc biểu tình và có những hành động khá quyết liệt để phản đối tình trạng “hàng nghìn người xa lạ” trú chân tại đây để xin tị nạn ở Mỹ. Việc xử lý dòng người di cư này thực sự là sức ép to lớn đối với Mexico.
Cho tới nay, Chính phủ Mexico vẫn tuyên bố theo đuổi và thi hành chính sách di cư an toàn, có quy tắc và trật tự, trên cơ sở “tôn trọng hoàn toàn quyền của những người di cư và Luật nhân đạo quốc tế.” Phản ứng của Mexico đối với những yêu cầu và áp lực từ Mỹ được đánh giá là mềm mỏng khi Mexico City luôn khẳng định mong muốn giữ mối quan hệ hợp tác, cùng chia sẻ trách nhiệm trong việc tìm ra giải pháp đối với hiện tượng người di cư Trung Mỹ.
Bên cạnh kêu gọi sự trợ giúp của Liên hợp quốc, Chính phủ Mexico một mặt tăng cường quân đội và cảnh sát tại biên giới phía Nam với Guatemala và kêu gọi các nước Trung Mỹ tìm cách hạn chế dòng người di cư, mặt khác đưa ra những chính sách như tư vấn pháp lý và kế hoạch “Bạn đang ở nhà” nhằm giúp đỡ những người di cư Trung Mỹ.
Thông qua kênh tư vấn, hơn 1.900 người di cư đã tự nguyện hồi hương và phần lớn đã chấp nhận xin tị nạn tại Mexico trong trường hợp không đến được Mỹ. Chính phủ Mexico đã dành nhiều nguồn lực từ con người cho đến tài chính để tạo ra công ăn việc làm cũng như ổn định cuộc sống và giúp những người di cư này hòa nhập với xã hội.
Tuy nhiên, “bài toán” người di cư Trung Mỹ vẫn tỏ ra nan giải đối với Mexico và dòng người đổ vào quốc gia này để tìm đường tới Mỹ vẫn chưa có dấu hiệu giảm. Cuối tháng 10 vừa qua, nhiều vụ xung đột giữa những người di cư và lực lượng chức năng Mexico đã xảy ra ở khu vực biên giới với Guatemala, khi hàng nghìn người phá đổ rào chắn biên giới và tấn công nhân viên cơ quan di trú và cảnh sát Mexico bằng gạch đá và bom xăng để tràn vào lãnh thổ nước này. Vụ việc đã khiến 1 người Honduras thiệt mạng. Ngay cả vụ phía Mỹ bắn hơi cay vào người di cư tại cửa khẩu San Ysidro hôm 25/11 cũng bắt đầu từ việc cảnh sát Mexico trấn áp một cuộc biểu tình của người di cư Trung Mỹ nổ ra tại khu vực biên giới này, gây ra cảnh tượng hỗn loạn.
Vấn đề phối hợp với Mỹ cũng gặp nhiều trục trặc. Tờ Washington Post đưa tin Mỹ đã đạt một thỏa thuận về vấn đề trên với chính quyền kế nhiệm ở Mexico của Tổng thống Andres Manuel Lopez Obrador, người sẽ nhậm chức vào ngày 1/12 tới. Trong khi đó, bà Olga Sanchez Cordero, nhân vật giữ chức Bộ trưởng Nội vụ trong chính quyền mới, lại nói rằng “không có bất cứ thỏa thuận nào giữa chính quyền sắp tới của Mexico và Mỹ.”
Vấn đề người di cư Trung Mỹ chắc chắn sẽ tiếp tục làm “đau đầu” chính quyền mới của Mexico
Những diễn biến này cho thấy vấn đề người di cư Trung Mỹ sẽ tiếp tục làm “đau đầu” chính quyền mới của Mexico, nhất là khi các bên cho tới nay chưa triển khai được toàn diện những giải pháp hiệu quả liên quan tới nguyên nhân gốc rễ đẩy người dân các nước Trung Mỹ phải di cư.
Tổng thống đắc cử Mexico Andres Manuel Lopez Obrador khẳng định ông không muốn một cuộc chiến với Tổng thống Mỹ Donald Trump về vấn đề di cư và cho rằng vấn đề này không thể giải quyết bằng việc xây dựng bức tường biên giới hay sử dụng vũ lực, mà chỉ có thể bằng con đường ngoại giao và sự tôn trọng.
Ông Andres Manuel nhấn mạnh cần phải tìm kiếm một giải pháp lâu dài về người di cư Trung Mỹ, trong đó tập trung giúp đỡ các nước trên phát triển kinh tế, xã hội. Dù vậy, với quan điểm “không khoan nhượng” mà Tổng thống Mỹ Donald Trump đang thể hiện, nhà lãnh đạo Mexico có lẽ sẽ gặp khó khăn khi muốn dùng cách tiếp cận “mềm mỏng” trên để “làm dịu” chính sách cứng rắn về nhập cư của ông chủ Nhà Trắng./.
