Hãng tin BBC dẫn lời các nhà phân tích cho biết quyết định của Google về việc từ chối cung cấp cập nhật hệ điều hành Android cho Huawei đang được coi là khởi đầu của một cuộc chiến tranh lạnh công nghệ có thể buộc các nước châu Phi – trong tương lai – phải lựa chọn giữa công nghệ Mỹ và Trung Quốc.
Hầu hết người dùng ở châu Phi kết nối với Internet có khả năng đang sử dụng điện thoại thông minh và các thiết bị mạng do Trung Quốc sản xuất và ít nhất một nửa trong số đó được chế tạo bởi hãng khổng lồ công nghệ Trung Quốc, Huawei.
“Huawei đã xây dựng một lượng lớn cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin hiện tại của châu Phi và nếu Mỹ thành công trong việc làm tê liệt công ty này, thì dư chấn có thể rất đau đớn đối với lĩnh vực công nghệ đang phát triển của châu Phi hiện phụ thuộc vào một công ty rơi vào tầm ngắm của Washington,” Eric Olander, chuyên gia của dự án China Africa, có trụ sở ở Nam Phi, nói.
Nếu Mỹ thành công trong việc làm tê liệt công ty này, thì dư chấn có thể rất đau đớn đối với lĩnh vực công nghệ đang phát triển của châu Phi. (Eric Olander, chuyên gia của dự án China Africa, có trụ sở ở Nam Phi)
Tổng thống Mỹ Donald Trump đã và đang dẫn đầu một chiến dịch công khai kêu gọi các đồng minh của Mỹ cắt đứt quan hệ với Huawei, với cáo buộc công nghệ của công ty này là một rủi ro an ninh vì nó cho phép chính phủ Trung Quốc thực hiện hoạt động gián điệp.
Chính phủ Trung Quốc và Huawei đã nhiều lần phủ nhận cáo buộc vô căn cứ này.
Chiến dịch của Mỹ có thể châm ngòi cho những gì ông Eric Schmidt, cựu Giám đốc điều hành của Google, dự đoán sẽ tạo ra sự phân chia không thể tránh khỏi của thế giới Internet, giữa một “hệ thống Internet do Trung Quốc lãnh đạo và một mạng không phải của Trung Quốc do Mỹ dẫn đầu.”
“Nếu điều này xảy ra, châu Phi không nên đứng về phía nào cả,” Harriet Kariuki, một chuyên gia quan hệ Nhật Bản-châu Phi, nói với BBC.
Theo bà Kariuki, thay vào đó, các nước châu Phi nên cùng nhau giáo dục mọi người dân về những gì đang bị đe dọa, và hy vọng họ đồng ý về luật bảo vệ dữ liệu như của EU để bảo vệ người tiêu dùng.
“Đây có lẽ là thời gian châu Phi nên xem xét việc phát triển các công nghệ của riêng mình phù hợp với thị trường thay vì là người tiêu dùng thụ động. Tôi muốn thấy các nước châu Phi kết hợp lại và đẩy lùi sự xâm chiếm kỹ thuật số leo thang này,” bà Kariuki nói với BBC.
‘Tin tặc tấn công Liên minh châu Phi’
Trong khi mối quan tâm gần đây về Huawei tập trung vào các mạng viễn thông ở phương Tây, thì cũng có những cáo buộc về vi phạm dữ liệu trước đây của hãng này ở châu Phi.
Một bài báo vào tháng 1/2018 trên tờ báo Le Monde của Pháp cho thấy hệ thống máy tính do Huawei cài đặt tại trụ sở của Liên minh châu Phi tại thủ đô Addis Ababa của Ethiopia, đã bị tin tặc xâm nhập.
Phát hiện này cho thấy trong 5 năm, từ nửa đêm đến 2 giờ sáng, dữ liệu từ các máy chủ của AU đã được chuyển đến một địa điểm cách đó hơn 8.000km – cụ thể là các máy chủ ở Thượng Hải. Thông tin này sau đó đã bị Liên minh châu Phi và quan chức Trung Quốc bác bỏ.
Dữ liệu từ các máy chủ của AU đã được chuyển đến một địa điểm cách đó hơn 8.000km – cụ thể là các máy chủ ở Thượng Hải. (Tờ Le Monde – năm 2018)
Nhưng những phát hiện như bài báo của tờ Le Monde chưa đủ sức đề khiến các chính phủ châu Phi, thậm chí ngay cả những nước có mối quan hệ an ninh chặt chẽ với Mỹ, lung lay, dao động và hầu hết trong số họ hiện đang ngồi ngoài cuộc tranh luận về Huawei với những lý do rất rõ ràng.
Lý do đầu tiên đó là Huawei đang điều hành một hoạt động kinh doanh sâu rộng ở châu Phi bao gồm cả việc bán điện thoại thông minh.
Hãng này đã xây dựng hầu hết hạ tầng mạng Internet 4G của châu Phi – Cobus van Staden, một nhà nghiên cứu cao cấp về Trung Quốc-châu Phi tại Viện các vấn đề quốc tế Nam Phi, nói với BBC.
Giám đốc điều hành của tập đoàn viễn thông khổng lồ Safaricom Bob Collymore của Kenya cho biết Huawei đã là “đối tác tuyệt vời trong nhiều năm.”
“Chúng tôi muốn gắn bó với các đối tác của mình nhiều nhất có thể, tuy nhiên có thể có một số khó khăn thực tế nếu lệnh cấm vận ngăn cản các công ty Mỹ làm việc với Huawei vì đây là một hoạt động kinh doanh mang tính liên kết,” ông Bob Collymore nói trong một bài phát biểu gần đây.
Mở văn phòng đầu tiên tại châu Phi vào năm 1998, Huawei đang quyết liệt để giành được hợp đồng triển khai mạng 5G ở lục địa đen. Mạng 5G với kết nối siêu nhanh hứa hẹn sẽ cung cấp năng lượng cho các công nghệ “Internet vạn vật” thành phố thông minh, xe tự hành, v.v.
Các gói viện trợ có điều kiện ràng buộc của Trung Quốc đòi hỏi các chính phủ châu Phi hợp tác với các công ty Trung Quốc, cũng đã giúp đỡ họ (Huawei). (Cobus van Staden, nhà nghiên cứu cao cấp về Trung Quốc-châu Phi tại Viện các vấn đề quốc tế Nam Phi)
Ông Van Staden nói: “Việc mở rộng sự hiện diện của Huawei trên lục địa này đã được thực hiện bằng cách trở thành công ty đầu tiên khai thác tiềm năng của nền kinh tế công nghệ thông tin ở châu Phi.”
“Các gói viện trợ có điều kiện ràng buộc của Trung Quốc đòi hỏi các chính phủ châu Phi hợp tác với các công ty Trung Quốc, cũng đã giúp đỡ họ (Huawei),” ông Van Staden nói thêm.
Theo công ty nghiên cứu công nghệ IDC, Huawei hiện là hãng bán điện thoại thông minh lớn thứ tư ở châu Phi, sau một công ty khác của Trung Quốc là Transsion – công ty sản xuất các thương hiệu điện thoại Tecno, Infinix – và Samsung. Tất cả bốn thương hiệu này hiện đang sử dụng hệ điều hành Android của Google.
Sự thống trị của Huawei và mối quan hệ của hãng này với các chính phủ ở châu Phi có thể trở nên hữu ích trong cái gọi là chiến tranh lạnh công nghệ giữa Trung Quốc và Mỹ.
“Châu Phi là thị trường công nghệ cuối cùng trên thế giới và sự thống trị thị trường đó sẽ là chìa khóa,” ông Van Staden nói. “Một số người dùng, như ở Nam Phi, nơi Huawei là một người chơi chính, lo lắng về việc bị khóa khỏi hệ sinh thái Google nhưng Huawei có thể sử dụng tình huống hiện tại để thay đổi cuộc chơi.”
Huawei, có thể sử dụng tình hình hiện tại để thay đổi tính toán và phát triển phần mềm bằng các ngôn ngữ thực sự phục vụ thị trường châu Phi. (Nhà nghiên cứu Van Staden)
“Rất ít công ty Mỹ biết cách làm việc tại thị trường châu Phi, để tạo ra các sản phẩm phù hợp cho người tiêu dùng ở lục địa này. Huawei, có thể sử dụng tình hình hiện tại để thay đổi tính toán và phát triển phần mềm bằng các ngôn ngữ thực sự phục vụ thị trường châu Phi,” ông van Staden nói.
“Hầu hết người dân châu Phi đang vào mạng nhờ điện thoại Trung Quốc giá rẻ và nhiều người quan tâm hơn về giá của các thiết bị và các tính năng khác – như điện thoại hai thẻ SIM và thời lượng pin dài – hơn là một hệ điều hành,” ông van Staden nói thêm.
Internet Mỹ vs Internet Trung Quốc
Iginio Gagliardone, tác giả của cuốn “Trung Quốc-Châu Phi và Tương lai của Internet,” đồng ý với quan điểm cho rằng cuộc tranh cãi đang diễn ra giữa Trung Quốc và Mỹ có thể là điều thúc đẩy Huawei tăng cường phát triển và sử dụng hệ điều hành và các phần mềm khác của riêng mình để hỗ trợ thị trường điện thoại thông minh đang phát triển ở châu Phi.
Nhưng ông nói với BBC rằng Huawei sẽ không dễ dàng để xây dựng năng lực này.
Huawei sẽ khó xuất khẩu sang châu Phi “mô hình Internet kín” như ở Trung Quốc, điều này có nghĩa là họ sẽ phải thuyết phục được khách hàng sử dụng Yahoo thay cho Google và Sina Weibo thay vì Twitter.
Tuy nhiên, WeChat, một ứng dụng đa năng kết hợp các nền tảng truyền thông xã hội, nhắn tin và thanh toán di động, có thể “cất cánh” ở châu Phi.
Vậy, châu Phi sẽ buộc phải đưa ra lựa chọn? Dùng mạng Internet của Trung Quốc hay của Mỹ?
“Các nước châu Phi không nên chọn đừng về một bên nào, thực tế sẽ rất thú vị nếu trong cuộc chiến tranh lạnh công nghệ này, các quốc gia của châu lục này có thể hình thành một phong trào không liên kết, đáp ứng được những lợi ích của họ,” ông Gagliardone nói.
Nghiên cứu của ông Gagliardone không tìm thấy bất kỳ bằng chứng nào cho thấy Trung Quốc đang tích cực thúc giục các nước ở châu Phi chấp nhận phiên bản kiểm duyệt Internet.
Huawei sẽ khó xuất khẩu sang châu Phi “mô hình Internet kín” như ở Trung Quốc, điều này có nghĩa là họ sẽ phải thuyết phục được khách hàng sử dụng Yahoo thay cho Google và Sina Weibo thay vì Twitter.
“Những gì bạn thấy là Trung Quốc đang cung cấp các sản phẩm được chính phủ châu Phi yêu cầu,” ông Gagliardone nói.
Tuy nhiên, ông Gagliardone cho rằng Trung Quốc, trong nỗ lực bảo vệ các doanh nghiệp của mình, có thể thúc đẩy mối quan hệ với các chính phủ châu Phi để phát triển các giao thức tạo lợi thế cho các công ty của họ trước các đối thủ phương Tây.
“Tôi không thấy thị trường tiêu dùng bị ảnh hưởng, tôi vẫn thấy người tiêu dùng tiếp tục có quyền truy cập vào các sản phẩm khác nhau để lựa chọn,” ông Gagliardone nói.
Cũng giống như ông Gagliardone, bà Kariuki cho rằng: “Chiến tranh lạnh công nghệ tiếp theo là một cơ hội và châu Phi không nên bị buộc phải chọn một bên nào.”
Tuy nhiên, theo nhà nghiên cứu Fazlin Fransman, từ Viện nghiên cứu Moja của Nam Phi, “sự bùng nổ công nghệ và Internet hiện nay [ở châu Phi] phần lớn là do sự đầu tư của các công ty công nghệ Trung Quốc.”
Do đó, châu Phi, theo quan điểm của bà Fransman, đã chọn một bên, và đó là Trung Quốc./.
